လူငယ္လူရြယ္ႏွင့္က်န္းမာေရး ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္

ေဒါက္တာေအးေက်ာ္(ဇီဝကမၼေဗဒ)
M.B.,B.S, D.A Psychology, Dip.Med.Sc.Gp (Family Medicine), MPA: DAE.,
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွင္မ်ားဟာ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္ယြင္းမႈ ႀကဳံေတြ႕ရ တတ္တယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္မွာအႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏုိင္ပုံေလးေတြ သိပါရေစ။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါကုိ Diabetic nephropathy လုိ႔ ေခၚတယ္။ ေရာဂါအေနနဲ႔ ျဖစ္ပြားမႈမ်ားသလုိ ေရာဂါျဖစ္လာရင္ လည္း ေသဆုံးမႈႏႈန္းမ်ားတယ္။ ေနာက္ ဆုံးအဆင့္ ေက်ာက္ကပ္လုပ္ငန္း ပ်က္ ယြင္းျခင္း(End-stage renal failure) ဆုိတာရွိတယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ လူ ေတြ ေသဆုံးၾကရတာ အဲဒီျပႆနာ ေၾကာင့္ပါပဲ။ ဒါကုိ မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ဖုိ႔ အလြန္အေရးႀကီးတယ္။ ျဖစ္ ရင္ ေသႏုိင္တယ္၊ ဒါေၾကာင့္ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ၾကရမယ္ေပါ့ဗ်ာ။
အမ်ဳိးအစား(၁)ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ လူနာေတြမွာ ၃ဝရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ဟာ အႏွစ္၂ဝေလာက္ၾကာရင္ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ(Dia-betic nephropathy)ဆုိတာ ျဖစ္လာ ေလ့ရွိတယ္။ လူတုိင္းျဖစ္တာေတာ့မဟုတ္ ဘူးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ တခ်ဳိ႕လူေတြမွာ ပုိၿပီးျဖစ္ ႏုိင္တဲ့အလားအလာေတြရွိတယ္။
ဘယ္လုိလူေတြမွာ ပုိျဖစ္ႏုိင္သလဲဆုိ တာ ရွင္းျပေပးပါဦး။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါဟာ ေသြးမွာ သၾကား ဓာတ္ပါဝင္မႈကို ေသေသခ်ာခ်ာ ဂ႐ုစုိက္ မထိန္းသိမ္းရင္ ျဖစ္ဖုိ႔အလားအလာအလြန္ မ်ားပါတယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ ႏွစ္ သက္ၾကာရွည္လာေလ ျဖစ္ပြားဖို႔အႏၲရာယ္ မ်ားေလလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေသြး ေၾကာနဲ႔ဆုိင္တဲ့ ျပႆနာရွိေနတဲ့သူေတြမွာ လည္း ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ ပုိျဖစ္ႏုိင္ပါ တယ္။ လူမ်ဳိးနဲ႔လည္း ဆုိင္တယ္လုိ႔ဆုိပါ တယ္။ အာရွေဒသက လူေတြ၊ အိႏၵိယက လူေတြမွာ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ၊ ေက်ာက္ကပ္ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း မ်ားၾကပါတယ္။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါအျပင္ ေသြး တုိးေရာဂါပါ ပူးတြဲရွိေနရင္ ေက်ာက္ကပ္ ေရာဂါျဖစ္ဖုိ႔ အခြင့္အလမ္း ပုိေစပါတယ္။ မိသားစုမွာ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေဝဒနာျဖစ္ဖူးတဲ့ ရာဇဝင္ရွိ ရင္လည္း ျဖစ္ႏုိင္ဖုိ႔အလားအလာ ပုိမ်ားပါ တယ္။ အလားတူပဲ ေသြးတုိးေရာဂါ ရာဇ ဝင္ရွိရင္လည္း အႏၲရာယ္ပုိမ်ားႏုိင္ပါတယ္။
ေရာဂါျဖစ္ရင္ အသက္ေသဆုံး သည္အထိ အႏၲရာယ္ရွိတယ္ဆုိေတာ့ မျဖစ္ခင္က ဘယ္လုိမ်ား ႀကိဳတင္ကာ ကြယ္ထားႏုိင္ပါသလဲ။
ဒါကေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ေျဖခဲ့တဲ့အထဲ မွာ ပါသြားၿပီျဖစ္လုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ျဖစ္ ႏုိင္တဲ့အႏၲရာယ္ေတြက ဘာေတြလဲ။ အဲဒီ ဟာေတြသိရင္ ဒါေတြကုိ ႀကိဳတင္ကာ ကြယ္ၾကဖုိ႔ပဲ။ ဒါဟာ အေရးႀကီးဆုံးပဲေပါ့ ဗ်ာ။
ေသြးမွာ သၾကားဓာတ္ မွ်တေအာင္ မထိန္းႏုိင္ရင္ ျဖစ္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆုိထား တယ္ဗ်ာ။ ဒါဆုိရင္ ေသြးမွာ သၾကားဓာတ္ မွန္ေအာင္ထိန္းဖုိ႔လုိတယ္။ အစား အေသာက္ ဆင္ျခင္ရမယ္၊ ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္ရမယ္၊ ဆရာဝန္နဲ႔ မၾကာခဏ ျပ ရမယ္၊ ေသြးနဲ႔ဆီးေတြ မွန္မွန္စစ္ရမယ္၊ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ဂ႐ုစုိက္ေပါ့ဗ်ာ။
ေသြးတုိးရွိတဲ့သူဆုိရင္လည္း ေသြးဖိ အား မွန္ေအာင္ထိန္းဖုိ႔ လုိတယ္။ ေသြး ေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္ရမယ္၊ အစားအေသာက္ ဆင္ျခင္ရမယ္၊ အငန္ေလွ်ာ့၊ ဆားေလွ်ာ့ ရမယ္၊ အဆီအဆိမ့္ အလြန္အကြၽံမစားရ ဘူး။ ဆရာဝန္ ၫႊန္ၾကားတဲ့ေဆးေတြ မွန္ မွန္ေသာက္ရမယ္။
ေနာက္ၿပီး ေျပာစရာတစ္ခုရွိတယ္။ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ လြန္ကဲတာ၊ ဝတာဟာ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိနဲ႔ဆုိင္တယ္။ ကုိယ္အေလး ခ်ိန္ မွန္ေအာင္လည္း ထိန္းသိမ္းေပးဖုိ႔ လုိဦးမယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ ခန္း မွန္မွန္ျပဳလုပ္သင့္တယ္။ ေဆးပညာ ရွင္ေတြကေတာ့ ACE inhibitor the rapy (Augiotensin-converting enzyme inhibitor the rapy)နဲ႔ ကာကြယ္ ႏုိင္တယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ ေသြးဖိအားလည္း ထိန္းႏုိင္တယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိရဲ႕ ေနာက္ ဆက္တြဲ အက်ဳိးဆက္ျဖစ္တဲ့ေက်ာက္ကပ္ ေရာဂါလည္း ကာကြယ္ႏုိင္တယ္။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္ယြင္းမႈရဲ႕အက်ဳိးဆက္ ေတြကေရာ ဆရာ။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိကုိ ေကာင္းစြာ မထိန္း ႏုိင္လုိ႔ ဒါမွမဟုတ္ အျခားအေၾကာင္း ေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ ျဖစ္လာၿပီဆုိရင္ အဆုိးဝါးဆုံးကေတာ့ ကြၽန္ေတာ္အစပုိင္းမွာေျပာခဲ့တဲ့ End-stage renal failure ပါ။ ဒါျဖစ္ရင္ ဒီ အဆင့္ေရာက္ရင္ေတာ့အသက္အႏၲရာယ္ ရွိၿပီေပါ့။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ ေက်ာက္ ကပ္ေရာဂါျဖစ္လာၿပီဆုိရင္ အျပန္အလွန္ ျပႆနာတစ္ခုက အဲဒီေက်ာက္ကပ္ျဖစ္ လာတဲ့အတြက္ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိကုိ ထိန္း ခ်ဳပ္ဖုိ႔ ခက္ခဲလာတတ္ပါတယ္။ ေသြးမွာ သၾကားဓာတ္မွန္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ မလြယ္ေတာ့ဘဲ ရွိေနတတ္ပါတယ္။
ေက်ာက္ကပ္ရဲ႕လုပ္ငန္းကုိ ေသြးမွာ ခရီအက္တင္းနင္း(Creatinine)ပါဝင္မႈနဲ႔ စစ္ေဆးတုိင္းတာပါတယ္။ ခရီအက္တင္း နင္းပါဝင္မႈ ၁၅ဝ မုိက္ခ႐ုိမုိး လီတာ(150/ umd/L)ထက္ေက်ာ္ရင္ Biguanides အုပ္စု ဝင္ေဆး Metformin ကို အသုံး မျပဳသင့္ေတာ့ဘူး။ ဒါဟာ သတိထားရ မယ့္ အခ်က္တစ္ခ်က္ပါပဲ။ ေက်ာက္ကပ္ အစားထုိး ကုသရတာမ်ဳိးအထိ လုပ္ ေဆာင္ရတတ္ပါတယ္။ အင္ဆူလင္ထုတ္ လုပ္ေပးတဲ့ ပန္ကရိယ(Pancreas)ကုိ အစားထုိးေပးတာမ်ဳိးလည္း လုပ္ေဆာင္ သင့္ပါတယ္။
အေကာင္းဆုံးကေတာ့ဗ်ာ ေက်ာက္ ကပ္ပ်က္တဲ့အဆင့္မေရာက္ေအာင္ ႀကိဳ တင္ကာကြယ္ၾကဖုိ႔ပဲ။ ျဖစ္ၿပီဆုိရင္ ကုရ ခက္တယ္။ အသက္အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြအေနနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္တဲ့အဆင့္ထိ မေရာက္ ေအာင္ မိမိကိုယ္မိမိ ဂ႐ုစိုက္ ေနထုိင္သြား ဖုိ႔ အႀကံေပးေျပာၾကားခ်င္ပါတယ္၊ ကိုမ်ဳိး ဆင့္ေရ။

ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာ အက်ပ္အတည္းျပႆနာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လာရပါသလဲ

ဦးလွျမင့္(မားကက္တင္း)
ယခုတစ္ေလာ ကမၻာတစ္ဝန္း စား နပ္ရိကၡာရွားပါးလာမႈျပႆနာမွာ က်ယ္ က်ယ္ေလာင္ေလာင္ၾကားေနရသည္။ ဆင္းရဲႏုိင္ငံမ်ားနည္းတူ ခ်မ္းသာသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားကလည္း အနည္းႏွင့္အမ်ား ခံစားရသည္။ စားနပ္ရိကၡာျပႆနာ ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတခ်ဳိ႕တြင္ အဓိက႐ုဏ္းမ်ား ႏွင့္ မၿငိမ္သက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားလ်က္ရွိ သည္။ ယင္းသုိ႔ အစာေရစာ ရွားပါးမႈ၊ တစ္နည္း စားနပ္ရိကၡာအက်ပ္အတည္း ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လာရသည္ကုိ ကြၽမ္းက်င္ သူမ်ားက ဆင္ျခင္ၾကည့္သည္။ ဒီအခါ အဓိကအေၾကာင္းရင္း၅ခ်က္ကုိ ေတြ႕ ရွိသည္။
၁။ လယ္ယာထြက္ကုန္ပစၥည္း ကုန္သြယ္ မႈတြင္ ပုံပ်က္ပန္းပ်က္ျဖစ္ျခင္း
အစုိးရမ်ား၏ ညံ့ဖ်င္းသည့္လယ္ယာ စုိက္ပ်ဳိးေရးေပၚလစီေၾကာင့္ အထက္ပါ ျပႆနာေပၚေပါက္လာရသည္ဟုဆုိသည္။ ယင္းျပႆနာေပၚေပါက္ေစသည့္ အေၾကာင္းအခ်က္ႏွစ္ရပ္ရွိသည္။ ၎တုိ႔ မွာ(၁)လယ္ယာေျမ အမေတာ္ေၾကးမ်ား သုိ႔မဟုတ္ ေထာက္ပံ့ေငြမ်ား(sub-sidies)ထုတ္ေပးျခင္းႏွင့္(၂)တံခါးပိတ္ ေဈးကြက္(close market)ဝါဒ က်င့္သုံး ျခင္းတုိ႔ပဲျဖစ္သည္။
(၁)လယ္ယာေျမ အမေတာ္ေၾကး မ်ား ထုတ္ေပးျခင္း-ခ်မ္းသာသည့္ ႏုိင္ငံ မ်ား(အဓိကအားျဖင့္ အေမရိကန္ျပည္ ေထာင္စုႏွင့္ ဥေရာပႏုိင္ငံတခ်ဳိ႕က လယ္ ယာေျမမ်ားကုိ အမေတာ္ေၾကးအေျမာက္ အျမားေပးၾကသည္။ ယင္းေနာက္ ပုိလွ်ံ သည့္ လယ္ယာထြက္ကုန္ကုိ ထြက္ျပဴစ ေဈးကြက္မ်ား(emerging markets)ထဲ သုိ႔ ပုံေအာေရာင္းခ်ၾကသည္ (dumping)။ သည္သုိ႔ျဖင့္ ကမၻာ့လယ္ယာထြက္ ကုန္ ကုန္သြယ္မႈတြင္ ပုံပ်က္ပန္းပ်က္ ျဖစ္ လာခဲ့ရသည္။ ကုန္သြယ္ေရး ကန္႔သတ္ တားျမစ္ခ်က္ တသီႀကီးကလည္း လယ္ ယာထြက္ကုန္မ်ား ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ မႈကုိ ပုံပ်က္ေစသည္။ အတားအဆီးမ်ား မွာ အာရွ၊ ဥေရာပ၊ အေမရိကန္ႏွင့္ လက္ တင္အေမရိကတုိ႔တြင္ အသြင္သဏၭာန္ အေနႏွင့္ ကြဲလြဲမႈရွိေသာ္လည္း ရည္ရြယ္ ခ်က္မွာ တူသည္။ ဒါက ေဒသခံ လယ္ သမားမ်ားႏွင့္ ကြယ္ေပ်ာက္လုနီးပါးရွိလာ ေနသည့္ ေက်းလက္ေန လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကုိ ကာကြယ္ရန္ဆုိသည့္အခ်က္ပဲျဖစ္သည္။ ေဈးကြက္ ကေသာင္းကနင္းျဖစ္မႈပမာဏ မွာ ႀကီးမားလွသည္။ ကမၻာ့ဘဏ္ ေလ့လာ မႈတစ္ရပ္က ခ်မ္းသာသည့္ကမၻာမွ ေထာက္ပံ့ေၾကးအကူအညီရ ‘ပုိ႔ကုန္မ်ား’ ႏွင့္ သြင္းကုန္ခြန္မ်ား(tariffs)ေၾကာင့္ ဆင္းရဲသည့္ႏုိင္ငံမ်ားမွ လယ္သမားမ်ား အား ႏွစ္စဥ္ဝင္ေငြ ေဒၚလာ ၁ဝဝဘီလ်ံ ဆုံး႐ံႈးနစ္နာေစေၾကာင္း ခန္႔မွန္းထားသည္။
မကၠဆီကုိ(Mixico)မွာ ဥပမာ ေကာင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ၁၉၉၃ခုႏွစ္တြင္ NAFTA အသက္ဝင္ လႈပ္ရွားလာသည့္ အခါ အမေတာ္ေၾကးျဖင့္ စုိက္ပ်ဳိးသည့္ US ေျပာင္းက မကၠဆီကုိေဈးကြက္ထဲ လွိမ့္ဝင္သည္။ ႏွစ္အတန္ၾကာအတြင္း ေဒသေျပာင္းေဈးႏႈန္းကုိ ၇ဝရာခုိင္ႏႈန္း အထိ က်ဆင္းေစသည္။ ထုိပုံစံအတုိင္း ဥေရာပမွ ေဈးခ်ဳိသည့္သၾကားကုိ အာဖရိ ကသုိ႔ လည္းေကာင္း၊ USမွ ေဈးခ်ဳိသည့္ ဆန္ကုိ ကာရီဘီယံေဒသသုိ႔လည္းေကာင္း၊ ၾကက္သားကုိ ဂါနာႏွင့္ကင္မရြန္းႏုိင္ငံမ်ား သုိ႔လည္းေကာင္း ပုိ႔ေပးခဲ့သည္။ ယင္း အခ်ိန္ကာလအတြင္း EU(ဥေရာပသမဂၢ) ႏွင့္ US က ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲကမၻာမွ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈကို တားဆီးရန္ သြင္းကုန္ခြန္ အရံအတား နံရံ ကုိ ျမင့္ျမင့္မားမား တည္ေဆာက္ထားရွိခဲ့ သည္။ တခ်ဳိ႕ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ ပုံတုိက္ ေရာင္းခ်ျခင္း(dumping)ေခၚ ကုန္စည္ ၏ တန္ဖုိးရင္းထက္ ေလ်ာ့နည္းေသာေဈး ႏႈန္းျဖင့္ ေရာင္းခ်ျခင္းကုိ အစားအစာ အကူအညီ(food aid)အျဖစ္ မသိမသာ ဟန္ေဆာင္မႈမ်ဳိးလည္းရွိသည္။
ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ အေမရိကန္ႏွင့္ ဥေရာပသမဂၢသည္ လယ္ယာလုပ္ငန္း အတြက္ အားတက္သေရာ ေငြအကုန္ အက်ခံ လုပ္ေဆာင္လာခဲ့သည္။ OECD ႏုိင္ငံမ်ားအတြင္း အမေတာ္ေၾကး(ေထာက္ ပံ့ေငြ)မွာ လြန္ခဲ့သည့္ တစ္ႏွစ္တည္းတြင္ စုစုေပါင္း ေဒၚလာ ၂၈၃ဘီလ်ံအထိ ရွိခဲ့ သည္။ ျပည္တြင္း လယ္ယာထြက္ကုန္ေဈး ႏႈန္းကိုမူ တမင္ျမႇင့္တင္ထားသည္။ ယင္း အခ်က္ေၾကာင့္ လုိအပ္သည္ထက္ ပုိထုတ္ လုပ္မႈ(over production)ျပႆနာ ျဖစ္ လာရသည္။ ယင္းျပႆနာ ေျဖရွင္းျခင္း အေနႏွင့္ ပုိလွ်ံထြက္ကုန္ကုိ ကမၻာ့ေဈး ကြက္ထဲသုိ႔ ‘ပုံတုိက္ေရာင္းခ်ျခင္း’ (dump-ing)ျပဳလုပ္သည္။ မၾကာေသးမီအခ်ိန္ထိ ေတာ့ ယင္းသုိ႔လုပ္ရပ္ေၾကာင့္ စားေသာက္ ကုန္ေဈးႏႈန္းမ်ား က်ဆင္းမႈကုိ ျဖစ္ေစ သည္။ သုိ႔ေသာ္ ဆင္းရဲေသာႏုိင္ငံမ်ားမွ လယ္သမားမ်ားမွာ ေဈးႏႈန္းယွဥ္ၿပိဳင္ႏုိင္ သည့္ လယ္ယာထြက္ကုန္မ်ား ထုတ္လုပ္ ႏုိင္ျခင္းမရွိ၍ ေဈးကြက္ထဲဝင္ၿပီး မယွဥ္ ႏုိင္ၾကေခ်။
ဒါေၾကာင့္ ေကာက္ပဲသီးႏွံေဈးႏႈန္း မ်ား ယခုႏွစ္ ေဆာင္းရာသီတြင္ ေပါက္ ကြဲျမင့္တက္လာသည့္အခါ ဆင္းရဲသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားက ယင္းတုိ႔၏ထုတ္လုပ္မႈကုိ အေဆာတလ်င္ တုိးေအာင္မလုပ္ႏုိင္သည္ မွာ အံ့ဩစရာေတာ့မဟုတ္။ ထုိင္းဆန္ ေဈးႏႈန္းသည္ ဒီဇင္ဘာလမွ ဧၿပီလ အတြင္း ၂၈ဝရာခုိင္ႏႈန္းအထိ တက္ခဲ့ သည္။ ေကာက္ပဲသီးႏွံေဈးႏႈန္းေပါက္ကြဲ ျမင့္တက္လာရျခင္းမွာ တုိးတက္လာေန သည့္ ဝယ္လုိအားႏွင့္ supply shocks ေခၚ ထြက္ႏႈန္းက်ဆင္းျခင္း၊ ဆုိးရြားသည့္ ရာသီဥတုႏွင့္ ေျပာင္းမွဘုိင္အုိေလာင္စာ မ်ားဆီသုိ႔ ေရႊ႕ေျပာင္းမႈ စသည့္အခ်က္မ်ား ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
(၂)တံခါးပိတ္ေဈးကြက္ဝါဒ က်င့္ သုံးျခင္း-ဆန္ပုိလွ်ံသည့္ႏုိင္ငံမ်ားထဲတြင္ ပါဝင္သည့္ အိႏၵိယ၊ ဗီယက္နမ္၊ ထုိင္းႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားက ယင္းတုိ႔၏ျပည္တြင္းေငြ ေဖာင္းပြမႈမျဖစ္ေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ပုိ႔ကုန္ကန္႔သတ္ခ်က္သစ္မ်ားကုိ ျပ႒ာန္း ၾကသည္။ ဖိလစ္ပုိင္၊ အင္ဒုိနီးရွားႏွင့္အဓိက ဆန္တင္သြင္းႏုိင္ငံမ်ားမွာ ကူပါကယ္ပါ တစာစာျဖစ္လာေနရသည္။ ဒါက မိမိအိမ္ နီးနားခ်င္းေတြ ငတ္ၿပီး ေသပါေစဆုိသည့္ ေပၚလစီမ်ဳိးျဖစ္ေနေၾကာင္း ေျပာဆုိၾက သည္။ ကမၻာ့ဆန္ေဈးႏႈန္းကုိ တက္ေစၿပီး အက်ပ္အတည္းကုိ ပုိ၍ဆုိးဝါးေစ ႏုိင္သည္။
၂။ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးတြင္ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈနည္းပါးျခင္း
ဖြံ႕ၿဖိဳးစကမၻာ၏ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး တြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈနည္းပါးျခင္းကလည္း အေၾကာင္းတစ္ခုဟုျမင္သည္။ ဒါက ႏုိင္ငံ ရပ္ျခားမွတင္သြင္းလာသည့္ စားနပ္ရိကၡာ က အၿမဲပုိၿပီး ေဈးသက္သာသည္ဟူ၍ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ားက မွားယြင္းစြာ ယူဆမိၾကၿပီး လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးကုိ ဦးစားေပးအျဖစ္ သေဘာမထားဘဲ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈမျပဳလုပ္ခဲ့၍ျဖစ္သည္။ လက္ရွိ အေျခအေနႏွင့္မိမိဘာသာ အားရေက်နပ္ ေန၍ပဲျဖစ္သည္။
ယခုအခါ ယင္းႏုိင္ငံတုိ႔က ၾကမ္း တမ္းသည့္ ‘လႈပ္ႏႈိးမႈ’ ကုိ ခံေနရသည္။ ဘယ္လုိနည္းႏွင့္ျဖစ္ျဖစ္ ကြၽႏု္ပ္တုိ႔က ‘ေဈးသက္သာသည့္ စားနပ္ရိကၡာေခတ္’ (၁၉၈ဝျပည့္ႏွစ္မွ ၂ဝဝ၃ခုႏွစ္အတြင္း)ဆုိ သည္မွာ ၿပီးဆုံးၿပီ။ အၿပီးအပုိင္ ၿပီးဆုံးျခင္း လည္းျဖစ္ႏုိင္သည္။ အသစ္အသစ္ျဖစ္လာ မည့္ အေၾကာင္းျခင္းရာမ်ားကေတာ့ စား နပ္ရိကၡာရွားပါးမႈ၊ ေကာက္ပဲသီးႏွံေဈးႏႈန္း မ်ား ေခါင္းစုိက္ေအာင္ ျမင့္တက္မႈ၊ ေဈး ကြက္ေခ်ာက္ခ်ားမႈႏွင့္အာဖရိကႏွင့္ေတာင္ အာရွတြင္ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈမ်ားပဲျဖစ္ သည္ဟုကြၽမ္းက်င္သူတစ္ဦးကေျပာသည္။
စပါးအႀကီးအက်ယ္ စုိက္ပ်ဳိးထုတ္ လုပ္မႈႏွင့္ သင့္ေတာ္ျခင္းမရွိသည့္ အာရွ ႏုိင္ငံမ်ားက စပါးတင္ပုိ႔မႈအေပၚ အႀကီး အက်ယ္ မွီခုိအားထားလာခဲ့ၾကသည္။ ယခုေတာ့ ယင္းတုိ႔ ေနာင္တရေနၿပီ။ မေလးရွားတြင္ အစုိးရက ဆန္ထက္ ေဒသ ရာသီဥတုႏွင့္ ပထဝီအေနအထားအရ ပုိမုိသင့္ေလ်ာ္သည့္ ပုိ႔ကုန္အျဖစ္ ဆီစား အုန္းစုိက္ပ်ဳိးျခင္းကုိ သြင္သြင္ေမာင္းခဲ့ၾက သည္။ ယခုအခါ ႏွစ္စဥ္အစားအစာ စရိတ္မ်ား အလြန္ႀကီးျမင့္လာသည့္ အတြက္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အဗၺဒူလာဘာဝါဒီက ဆာရာဝက္ခ္ေဒသတြင္ စပါးစုိက္ခင္းႀကီး မ်ားကုိ ဖန္တီးရန္ ေဒၚလာ ၁ဒသမ၃ ဘီလ်ံ အကုန္အက်ခံမည့္ စီမံခ်က္ကုိ မၾကာမီက ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့သည္။
ကမၻာ့အႀကီးဆုံး ဆန္တင္သြင္းသည့္ ႏုိင္ငံျဖစ္သည့္ ဖိလစ္ပုိင္ကပင္ ယင္း၏ ကမၻာ့ေဈးကြက္မ်ားအေပၚ မွီခုိရမႈကို ျပန္ လည္သုံးသပ္လာေနရသည္။ စုိက္ပ်ဳိးေရး အတြင္းဝန္က ၂ဝ၁၁ခုႏွစ္အေရာက္တြင္ ႏုိင္ငံက ဆန္ဖူလုံမႈရေအာင္ မိမိကုိယ္တုိင္ စုိက္ပ်ဳိးႏုိင္ေရးမွာ မျဖစ္မေနလုပ္ရမည့္ အလုပ္ဟုဆုိသည္။ သုိ႔ေသာ္ ႀကီးမားသည့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏံွမႈေတာ့ လုပ္ရေပလိမ့္မည္။
စီးပြားေရးအင္အား ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ႀကီးထြားလာေနသည့္ တ႐ုတ္ႏွင့္အိႏၵိယက ေကာက္ပဲသီးႏွံ စားမာန္ခုပ္သူမ်ားျဖစ္လာ ေနသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ျပည္တြင္း ထြက္ႏႈန္းမ်ားက က်ဆင္းလာေနသည္။ တ႐ုတ္လယ္သမားမ်ားမွာ မိမိတုိ႔လယ္ေျမ ကို ဖြံ႕ၿဖိဳးေရး ပေရာ့ဂ်က္မ်ားအတြက္ ေဒသခံေကဒါမ်ား၏သိမ္းယူမႈကုိ စုိးရိမ္ ေနရသျဖင့္ လယ္သမားအမ်ားစုက လယ္ ယာေျမတုိးတက္မႈ ႀကီးႀကီးမားမား ဘာမွ မလုပ္ႏုိင္ခဲ့ၾကဟူ၍ ဆီတယ္လ္ရွိ ေက်း လက္ေဒသဖြံ႕ၿဖိဳးေရးဌာန၏ဂုဏ္ထူး ေဆာင္ဥကၠ႒ ပေရာ့စတာမင္န္က ဆုိသည္။
အိႏၵိယ၏ အမြဲေတဆုံးမိသားစု ၁၈ သန္း(လူဦးေရအားျဖင့္ သန္း၁ဝဝေက်ာ္) မွာလည္း သူတုိ႔မွာ လယ္ယာေျမမဲ့မ်ား ျဖစ္ၾက၍ အလားတူအျဖစ္ဆုိးႏွင့္ႀကဳံေနရ သည္။ သူတုိ႔က အဓိကအားျဖင့္ လယ္ ယာေျမလုပ္သားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ရာသီ ေပၚ လုပ္ငန္းလုပ္ၿပီး ေန႔စားလုပ္ခႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းျပဳေနရသည္။ အစားအစာ ေဈးႏႈန္းမ်ား ခုန္ပ်ံတက္လာ သည့္အခါ သူတုိ႔၏ေန႔စားလုပ္ခက က် ဆင္းသြားသလုိျဖစ္လာရသည္။ ဒါက ငတ္ မြတ္ေဘးအတြက္ လမ္းခင္းေပးသလုိ ရွိေန သည္။ ဗီယက္နမ္က အထင္ကရ ဆန္ တင္ပုိ႔ေရာင္းခ်သည့္ ႏုိင္ငံတစ္ခုျဖစ္လာ သည္။ ယင္း၏ လယ္သမားမ်ားကုိ လယ္ ယာေျမ ပုိင္ဆုိင္လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးထားသည့္ အက်ဳိးဆက္ေၾကာင့္ဟု ျမင္ေနၾကသည္။
၃။ လူလတ္တန္းစားသစ္မ်ား ထြက္ေပၚ လာျခင္း
ထြက္ျပဴစေဈးကြက္မ်ားတြင္ လူ လတ္တန္းစားသစ္ ထြက္ေပၚလာျခင္း ေၾကာင့္ ပုိမုိေကာင္းမြန္သည့္ အစားအစာ ႏွင့္ ပုိမ်ားမ်ားစားသုံးျခင္းျဖစ္လာသည္။ ဒါကလည္း စားနပ္ရိကၡာရွားပါးမႈကုိ မီးထုိး ေပးသည္။
၄။ ၿမိဳ႕ျပႏွင့္စက္မႈလုပ္ငန္း ေျမေနရာ ခ်ဲ႕ထြင္လာမႈ
ၿမိဳ႕ျပစီမံသူတုိ႔က အစားထုိး ျပန္မရ ႏုိင္သည့္ စုိက္ပ်ဳိးေျမမ်ားကို ဖဲ့ယူၿပီး ၿမိဳ႕ျပ ႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းေျမအျဖစ္ တည္ ေဆာက္ၾကသည္။ ၿမိဳ႕မ်ားတည္ေဆာက္ ရာမွာလည္း ေဟာင္ေကာင္ပုံစံ အထက္ သုိ႔တက္ျခင္းထက္ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိစ္ပုံစံ ေဘးသုိ႔ခ်ဲ႕ကားသည့္နည္းကုိ အတုယူ တည္ေဆာက္ေနၾကသည္။ ႏုိင္ငံတကာ စပါးသုေတသနဌာန၏အဆုိအရ ဗီယက္ နမ္၊ ထုိင္းႏွင့္ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံတို႔တြင္ ၿမိဳ႕ျပခ်ဲ႕ထြင္မႈႏွင့္စက္မႈလုပ္ငန္းေနရာ တည္ေဆာက္မႈအတြက္ စုိက္ပ်ဳိးေျမ ေကာင္း ဟက္တာ ေထာင္ေသာင္းခ်ီၿပီး ႏွစ္စဥ္ဆုံး႐ႈံးလ်က္ရွိေၾကာင္းဆုိသည္။
၅။ ဘုိင္အုိေလာင္စာဆီ စန္းပြင့္လာျခင္း
အေနာက္ႏုိင္ငံတြင္ လယ္သမားကိစၥ စည္း႐ုံးေဆာ္ဩသူမ်ားက ေျပာင္းမွရ သည့္ အီသေနာ(Corn ethanol)ႏွင့္ စပ်စ္သီးေစ့(gapeseed)မွရသည့္ ဘုိင္ အုိဒီဇယ္စသည့္ ‘ဘုိင္အုိေလာင္စာမ်ား’ (biofuels)ကုိ ေထြးပိုက္လာေနၾကသည္။ အက်ဳိးဆက္မွာ စားသီးႏွံမ်ား စုိက္ပ်ဳိးေျမ မွာ စြမ္းအင္ထုတ္ သီးႏံွစိုက္ေျမမ်ားအျဖစ္ အႀကီးအက်ယ္ ေျပာင္းလဲလာျခင္းပင္ျဖစ္ သည္။ ဂ်ာမနီႏွင့္ျပင္သစ္တြင္ စုိက္ပ်ဳိးေျမ ၁၅ရာခုိင္ႏႈန္းႏွင့္ အေမရိကန္တြင္ ၂ဝရာ ခုိင္ႏႈန္း အသီးသီးေျပာင္းလဲသြားသည္။

လူငယ္လူရြယ္ႏွင့္က်န္းမာေရး

ေဒါက္တာေအးေက်ာ္(ဇီဝကမၼေဗဒ)
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ ကုသမႈ
M.B.,B.S, D.A Psychology, Dip.Med.Sc.Gp (Family Medicine), MPA: DAE.,
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါဟာ ျဖစ္ပြား မႈမ်ားတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္တာမို႔ ေသြး ခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါျဖစ္လာရင္ ဘယ္လုိ ကုသမႈေတြ လုိအပ္တယ္ဆုိတာ စာဖတ္ သူမ်ား ဗဟုသုတ ရေစခ်င္ပါတယ္။ ဆရာ့အေနနဲ႔ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရဲ႕ ကုသမႈအပိုင္းကုိ ရွင္းျပေပးပါလား ခင္ဗ်ာ။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ ကုထုံးကုနည္း မေျပာခင္ေပါ့ဗ်ာ၊ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ အမ်ဳိးအစားႏွစ္ခုအေၾကာင္းေလး နိဒါန္း ပ်ဳိးခ်င္ပါတယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါမွာ အမ်ဳိးအစား ၁နဲ႔ အမ်ဳိးအစား၂ဆုိၿပီးရွိ တယ္။ အမ်ဳိးအစား ၁ Type I diabe-ties mellitus ေပါ့။ Juvenile type လူ ငယ္လူရြယ္မွာျဖစ္တဲ့ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိလုိ႔ လည္း ေခၚၾကတယ္။ အင္ဆူလင္ေပၚမွီ တည္ေနေသာ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ Insulin-dependent diabetes mellitus-IDDM လို႔လည္း ေခၚၾကပါတယ္။ အမ်ဳိး အစား ၁ကုိ ကုသရာမွာ အင္ဆူလင္လုိလုိ႔ ေပါ့ဗ်ာ။
ေနာက္တစ္မ်ဳိးက အမ်ဳိးအစား ၂။ Type II diabetes mellitus ေပါ့။ Adult type လူႀကီးအမ်ဳိးအစား ေနာက္တစ္မ်ဳိး အင္ဆူလင္ေပၚ မွီတည္မႈမရွိေသာ ေသြး ခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ Non-insulin-dependent diabetes Mellitus-NIDDM လုိ႔လည္း ေခၚပါတယ္။ ကုသရာမွာ သာမန္အားျဖင့္ အင္ဆူလင္ မလုိဘူးလုိ႔ဆုိိတဲ့သေဘာပါ။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါကုသရာမွာ (က)အစားအေသာက္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈျဖင့္ ကုသျခင္း(Diet alone)၊ (ခ)အစား အေသာက္နဲ႔သၾကားဓာတ္က်ေစေသာ ေသာက္ေဆးမ်ားျဖင့္ ကုသျခင္း(Diet and Oral hypogly cemic drugs ေပါ့။ (ဂ)အစားအေသာက္နဲ႔အင္ဆူလင္တြဲဖက္ ကုသျခင္း(Diet and Insulin)။
အဲဒီကုသနည္းမ်ားရဲ႕အက်ဳိး ရလဒ္ေတြလည္း ေျပာျပေပးပါဦး ခင္ဗ်ာ။
ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ လူနာမ်ားရဲ႕ ၅ဝရာ ခုိင္ႏႈန္းဟာ အစားအေသာက္ စားသံုးမႈ ျပဳျပင္ဆင္ျခင္ျခင္းနဲ႔ပဲ ကုသလုိ႔ရတယ္ဆုိ တာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ၂ဝက ၃ဝရာခုိင္ႏႈန္း ကေတာ့ အစားအေသာက္လည္း ဆင္ ျခင္၊ သၾကားက်ေစတဲ့ေသာက္ေဆးေတြ လည္း ေသာက္ရတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလုိ ၂ဝနဲ႔ ၃ဝရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္က အစား အေသာက္ဆင္ျခင္စားသုံးမႈနဲ႔အင္ဆူလင္ ထုိးေဆး လိုအပ္ၾကပါတယ္။
ဒါနဲ႔၊ ၾကားျဖတ္ၿပီး သိခ်င္တာေလး ေမးပါရေစဦးခင္ဗ်ာ။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ အတြက္ အင္ဆူလင္ဟာ ထုိးေဆးသာရွိ ၿပီး ေသာက္ေဆးမရွိတာ ဘာေၾကာင့္ပါ လဲဆရာ။
ဟုတ္ပါတယ္၊ အင္ဆူလင္ဟာ ဒီေန႔ အထိ ထုိးေဆးအေနနဲ႔သာရွိၿပီး ေသာက္ ေဆးမထုတ္ႏုိင္ေသးပါဘူး။ ဒါကေတာ့ အင္ဆူလင္ရဲ႕တည္ေဆာက္ပုံ သဘာဝ ေၾကာင့္ပါ။ အင္ဆူလင္ဟာ ပ႐ုိတင္း တစ္မ်ဳိးလုိ႔ေျပာႏုိင္ပါတယ္။ အမုိင္ႏုိ အက္စစ္(Amino acid)ေတြ ခ်ိတ္တြဲၿပီး တည္ေဆာက္ထားတာပါ။ အင္ဆူလင္ကုိ ေသာက္ေဆးအျဖစ္ သုံးစြဲရင္ အာနိသင္ ရႏုိင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ပ႐ုိတင္းျဖစ္တဲ့ အင္ ဆူလင္ကို အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းက ေခ်ဖ်က္ပစ္လုိက္ၾကမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ အင္ဆူလင္ကုိ ေသာက္ေဆးအျဖစ္ သုံး မရဘဲ ထုိးေဆးအျဖစ္သာ သုံးေနရဆဲပါ။ သုေတသနပညာရွင္မ်ားကေတာ့ အင္ဆူ လင္ကုိ ႏွာေခါင္းတြင္းဖ်န္းေဆး(Nasal Spray)အျဖစ္ ထုတ္လုပ္ဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းေနၾက ပါတယ္။ အစာလမ္းေၾကာင္းက ေခ်ဖ်က္ မႈကုိ ကာကြယ္ေပးႏုိင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ ႏုိင္ရန္လည္း အင္ဆူလင္ေသာက္ေဆးဆုိ တာ ေပၚေပါက္လာမွာပါ။
ဟုတ္ကဲ့ပါ ဆရာ။ အစား အေသာက္ဆင္ျခင္႐ုံနဲ႔ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ ေရာဂါကုိ ထိန္းခ်ဳပ္ကုသႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆရာေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္လုိစား ေသာက္ရမလဲဆုိတာလမ္းၫႊန္ေပးပါဦး။
အေသးစိတ္ ေျပာဖုိ႔ေတာ့ ခက္ပါ လိမ့္မယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိကာကြယ္ဖုိ႔ အဓိကက သၾကားဓာတ္ပါတဲ့အစားအစာ ေတြ ေရွာင္ရပါမယ္။ လြယ္လြယ္ေျပာရ ရင္ အခ်ဳိေတြ အရမ္းမစားသင့္ပါဘူး။
စြမ္းအင္လုိအပ္ခ်က္ လံုေလာက္ ေအာင္စားသုံးဖုိ႔ေတာ့ အေရးႀကီးပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ စြမ္းအင္ဘယ္ေလာက္လုိ သလဲဆုိတာက အသက္၊ က်ား၊ မ၊ ကိုယ္ ခႏၶာအေလးခ်ိန္၊ ေနထုိင္သြားလာလႈပ္ရွား မႈပုံစံ၊ အလုပ္အကုိင္ စတဲ့အခ်က္ေတြ ထည့္သြင္းစဥ္းစားၿပီးမွ အတိအက်ေျပာႏုိင္ မွာပါ။ အၾကမ္းေျပာရရင္ မိမိအတြက္လုိ အပ္တဲ့စြမ္းအင္ လုံလုံေလာက္ေလာက္ရဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အဆီအဆိမ့္ကုိ အလြန္ အကြၽံ မစားသုံးမိေအာင္လည္း ဂ႐ုစိုက္ ဆင္ျခင္ရပါမယ္။ အေကာင္းဆုံးက မိမိမွာ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိရင္ ဘာစားသင့္ သလဲဆုိတာ အာဟာရ ကြၽမ္းက်င္ပညာ ရွင္မ်ားနဲ႔ေဆြးေႏြးတုိင္ပင္ၿပီး အႀကံျပဳခ်က္ ရယူသင့္ပါတယ္။ ထူးထူးျခားျခားေလး ေျပာခ်င္တာတစ္ခုေတာ့ရွိပါတယ္။ အစား အစာ စားသံုးရာမွာ အမွ်င္ဓာတ္(Fibre) ႂကြယ္ဝတဲ့အစားအစာေတြ ပုိမုိစားသုံးသင့္ တယ္။ အသီးအႏံွ၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြ အထူးသျဖင့္ သၾကားဓာတ္နည္းတဲ့ အသီး အႏွံ၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြ ပုိၿပီးစားဖုိ႔လုိ အပ္ပါတယ္။ အစားအေသာက္နဲ႔ပတ္ သက္ရင္ ဂ႐ုစိုက္စရာတခ်ဳိ႕ ရွိေသးတယ္။ ဆားေလွ်ာ့စားသင့္တယ္။ ေနာက္ၿပီး အရက္အလြန္အကြၽံ မေသာက္သင့္ဘူး။ ဒါေတြလည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ အခ်ဳိ ႀကိဳက္ရင္ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိသမားမ်ား အတြက္ အခ်ဳိဓာတ္ျဖစ္ေစတဲ့ Sweeteners ေတြ သုံးႏုိင္ပါတယ္ဗ်ာ။
အင္ဆူလင္ ေဟာ္မုန္းအေၾကာင္း လည္း သိပါရေစဦး။
အင္ဆူလင္က ခႏၶာကုိယ္မွာ ပန္ကရိ ယ(Pancreas)ဂလင္းက ထြက္တယ္။ သဘာဝက ပ႐ုိတင္း။ အင္ဆူလင္က ေသြးထဲမွာရွိတဲ့သၾကားဓာတ္၊ ဂလူကုိ႔စ္ကုိ ကလာပ္စည္းထဲ ဝင္ေရာက္ေစတယ္။ ဇီဝ ဓာတုျဖစ္စဥ္မွာ ဂလူးကုိ႔စ္ကုိ အသုံးျပဳ ေအာင္ အားေပးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အင္ဆူ လင္က ေသြးမွသၾကားဓာတ္က်ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္တာ။ အင္ဆူလင္ဓာတ္ ခ်ဳိ႕တဲ့ရင္ ေသြးမွာ သၾကားဓာတ္မ်ားလာ ၿပီး ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါျဖစ္လာတာေပါ့ ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္လည္း ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ ေရာဂါမွာ အင္ဆူလင္ကုိ ထုိးေဆးအျဖစ္ အသုံးျပဳၾကရတာပါ။ အမ်ဳိးအစား၁ ေသြး ခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိ(Type I, Juvenile Type, IDDM) မွာက ခႏၶာကုိယ္က အင္ဆူလင္ လုံေလာက္ေအာင္ မထုတ္ႏုိင္ဘူး။ဒီေတာ့ အင္ဆူလင္ကို ျပင္ပေန ေဆးအျဖစ္ ထုိး သြင္းေပးရတယ္။
ေဆးဘယ္လုိမွီဝဲသင့္တယ္ဆုိတာ ကေတာ့ ေဆးပညာရွင္ဆရာဝန္ေတြရဲ႕ လမ္းၫႊန္မွာၾကားခ်က္အတုိင္း မွီဝဲသုံးစြဲရ မွာျဖစ္ပါတယ္။ အခုေျပာခဲ့တာက ေဆးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဗဟုသုတရ႐ုံေလးပါ။ ေသြး ခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေဆးဝါးမ်ားကိုေတာ့ ဆရာဝန္ရဲ႕ ၫႊန္ၾကားခ်က္ရွိမွသာ သုံးစြဲၾကရမွာပါ။ ၫႊန္ၾကားမႈကိုလည္း အတိအက်လုိက္နာ ဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။

လုပ္ႏုိင္မွ အဓိ႒ာန္ျပဳပါ

လူထုစိန္ဝင္း
မၾကာေသးမီတစ္ညက ေက်ာင္း သား၊ ေက်ာင္းသူေဟာင္း ဇနီးေမာင္ႏံွ လာေရာက္ႏႈတ္ဆက္ပါတယ္။ ဗုိလ္တ ေထာင္ဘုရားကအျပန္ ဝင္လာၾက တာလုိ႔ ေျပာပါတယ္။ ထူးထူးဆန္း ဆန္း ဘုရားေတြ၊ ဘာေတြ သြားလုိ႔ပါ လားလုိ႔ေျပာလုိက္ေတာ့ တပည့္ ေက်ာင္းသားေဟာင္းက ဘုရားသြား ၿပီးသစၥာဓိ႒ာန္ျပဳတာပါလုိ႔ေျဖပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ တစ္ဆက္တည္း ဘီယာ မေသာက္ေတာ့ပါဘူးလုိ႔ အဓိ႒ာန္ျပဳ တာပါလုိ႔ မလုံမလဲမ်က္ႏွာေလးနဲ႔ ေျပာလုိက္ပါတယ္။
‘ဘုရားကုိလိမ္တာ ဒါနဲ႔ပါဆုိ အႀကိမ္၂ဝေလာက္ရွိၿပီဆရာ၊ အလ ကားပါ၊ သူ႔အဓိ႒ာန္က ဘယ္ေတာ့မွ တစ္ပတ္ျပည့္ေအာင္ မခံပါဘူး’
တပည့္မ ေက်ာင္းသူေဟာင္းက တပည့္ရဲ႕ ‘အုိးစရည္း’ ေလာက္ ရွိေန ၿပီျဖစ္တဲ့ ဝမ္းဗုိက္ႀကီးကုိ လက္ညိဳးထုိး ရင္း ဝင္ေျပာလုိက္ပါတယ္။
‘အမယ္၊ ဒီတစ္ခါ တကယ္ပါ၊ ေစာင့္ၾကည့္ေန’
‘ေစာင့္ၾကည့္ရင္ မ်က္စိေညာင္း႐ုံ ရွိေတာ့မွာေပါ့။ မၾကည့္ပါဘူး’
တပည့္ႏွစ္ေယာက္ အခ်ီအခ် ေျပာေနၾကတာကုိၾကည့္ၿပီး ၿပဳံးေနမိ တယ္။ ဘာမွေတာ့ ဝင္မေျပာျဖစ္ပါ ဘူး။ သူတုိ႔အလုပ္အကုိင္အေၾကာင္း ကုိသာ ေမးလုိက္ျဖစ္တယ္။ ႏွစ္ ေယာက္လုံးက ဆရာဝန္ေတြပါ။ အသက္ေတြလည္း ငယ္ၾကေတာ့တာ မဟုတ္ေလေတာ့ ဆုံးမစကားေတြ ဘာေတြေျပာေနဖုိ႔ မလုိေတာ့ပါဘူး ေလ။ ပညာတတ္ေတြပဲ ေဟာ့ေဟာ့ ရမ္းရမ္းေတာ့ျဖစ္မွာမဟုတ္ပါဘူးလုိ႔ စိတ္ခ်ယုံၾကည္ထားပါတယ္။
သူတုိ႔ေမာင္ႏွံျပန္သြားၾကေတာ့ ေစာေစာကေျပာခဲ့တဲ့ ‘သစၥာအဓိ႒ာန္’ ဆုိတဲ့အေၾကာင္းကုိ ဆက္ၿပီးေတြးေန မိတယ္။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒီ အေလ့အထရွိတတ္ၾကပါတယ္။ ႏွစ္ တစ္ႏွစ္ ကုန္ဆုံးလုိ႔ ႏွစ္သစ္တစ္ခု ေရာက္တဲ့အခါမ်ဳိးျဖစ္ေစ၊ ကုိယ့့္ေမြး ေန႔အခ်ိန္အခါ ေရာက္တဲ့အခါမ်ဳိးမွာ ျဖစ္ေစ သစၥာဓိ႒ာန္တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးလုပ္ ေလ့ရွိၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ ၿမိဳ႕သား ပညာတတ္အလႊာေတြမွာ ေခတ္စား တယ္။ ႏွစ္သစ္ကူးပြဲတုိ႔၊ ေမြးေန႔ပြဲတုိ႔ ဆုိတာမ်ဳိးကုိ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ားကလုပ္ေလ့လုပ္ထ မရွိၾကပါဘူး။
အဲဒီလုိၿမိဳ႕သားေတြ လုပ္တတ္ ၾကတဲ့ သစၥာအဓိ႒ာန္ဆုိတာမ်ဳိးဟာ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာခံတတ္ၾက သလဲ။ တစ္ပတ္လား၊ ဆယ္ရက္လား၊ တစ္လလား။ ေသခ်ာတာကေတာ့ အဓိ႒ာန္ျပဳခဲ့တဲ့အတုိင္း တစ္ႏွစ္ပတ္ လုံး မပ်က္မကြက္လုိက္နာလုပ္ေဆာင္ ႏုိင္သူတစ္ေယာက္တေလရွိဖုိ႔ေတာင္ မလြယ္ဘူးဆုိတာျဖစ္တယ္။ ဘာ့ ေၾကာင့္ တစ္ေယာက္တေလေတာင္ရွိ ဖုိ႔ ခက္တာလဲ။ ရွည္ရွည္ေဝးေဝးစဥ္း စားေနဖုိ႔မလုိပါဘူး။ ကုိယ့္ဘာသာ ကိုယ္ ျပန္ဆန္းစစ္ၾကည့္႐ုံနဲ႔သိႏုိင္ပါ တယ္။ လူတုိင္းဟာ ဘယ္အခါမဆုိ အေကာင္းဆုံးကုိသာ စဥ္းစားေလ့ရွိ တယ္။ ျဖစ္ႏုိင္တာနဲ႔လုပ္ႏုိင္တာကုိ စဥ္းစားေလ့မရွိပါဘူး။ ေက်ာင္းသား က တစ္ေန႔ကုိ ၅နာရီမပ်က္မကြက္ ေန႔တုိင္းစာက်က္မယ္လုိ႔ အဓိ႒ာန္ျပဳ တယ္။ ဒါေပမဲ့ လက္ေတြ႕က်ေတာ့ ေက်ာင္းခ်ိန္၊ က်ဴရွင္ခ်ိန္နဲ႔အခ်ိန္ အမ်ားႀကီး ကုန္ေနရတာေၾကာင့္ ၂နာရီ၊ ၃နာရီေတာင္ အႏုိင္ႏုိင္ က်က္ရပါတယ္။
လခစားဝန္ထမ္းကလည္း ရရ စားစား မျဖစ္ရေလေအာင္ တစ္လကုိ ဘယ္ေလာက္သုံးၿပီး ဘယ္ေလာက္ စု မယ္လုိ႔ အဓိ႒ာန္ျပဳခဲ့တယ္။လက္ေတြ႕ က်ေတာ့ မစုႏုိင္ခဲ့ဘူး။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲ ဆုိေတာ့ စကတည္းက လုပ္ႏုိင္တာ၊ ျဖစ္ႏုိင္တာကုိ မစဥ္းစားဘဲ ကိုယ့္စိတ္ ထဲ လုပ္ခ်င္တာ၊ ျဖစ္ခ်င္တာကုိသာ စဥ္းစားခဲ့တာကုိး။ ဘယ္အရာမဆုိ ကာလ၊ ေဒသ၊ ပေယာဂအေပၚမွီၿပီး ျဖစ္ၾက၊ ပ်က္ၾကရပါတယ္။ ဘာလုပ္ လုပ္ ဒီအခ်က္သံုးခ်က္ကုိ ထည့္သြင္း စဥ္းစားဖုိ႔လုိပါတယ္။
အဓိ႒ာန္ ခဏခဏ က်ဳိးေပါက္ တာဟာ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အထင္ေသး ျပက္ရယ္ျပဳမႈကုိ ခံရေစ႐ုံမက ကုိယ့္ ကုိယ္ကုိယ္လည္း ယုံၾကည္မႈေလ်ာ့ရဲ ေစပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဘာမဆုိ ၿပီးၿပီးေရာ ေျပာတတ္၊ လုပ္တတ္တဲ့ အက်င့္ဆုိးကုိ ရေစတယ္။ ကုိယ့္ကုိယ္ ကုိယ္ေတာင္ ယုံၾကည္စိတ္ခ်မႈမခုိင္မာ တဲ့လူမ်ဳိးကုိ တျခားဘယ္သူက လာၿပီး ယုံၾကည္စိတ္ခ်ေတာ့မွာလဲ။ ယုံၾကည္ စိတ္ခ်မႈဆုိတာ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ တန္ဖုိးျဖစ္တယ္။ ေအာင္ျမင္မႈရဲ႕ ေသာ့ခ်က္လည္းျ ဖစ္တယ္။
တစ္ခုခုလုပ္ေတာ့မယ္ႀကံရင္၊ တစ္ခုခုဆုံးျဖတ္ေတာ့မယ္စိတ္ကူးရင္ ကုိယ့္လုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိတာရဲ႕အနိမ့္ဆုံးက စတင္ပါ။ ဒါမွ မပ်က္မကြက္ ေသခ်ာ ေပါက္လုပ္ႏုိင္မွာျဖစ္တယ္။ ဥပမာ- ည၁၂နာရီထက္ေက်ာ္ၿပီး ေနႏုိင္စြမ္း မရွိသူဟာ ညစဥ္ ၁၂နာရီထိ စာက်က္ မယ္လုိ႔အဓိ႒ာန္ျပဳမယ့္အစား ည ၁၁ နာရီထိ စာက်က္မယ္လုိ႔ပဲ အဓိ႒ာန္ျပဳ သင့္တယ္။ ဒါဆုိရင္ အဓိ႒ာန္ျပဳတဲ့ အတုိင္း လုပ္ျဖစ္မွာေသခ်ာတယ္။ ဒီ နည္းနဲ႔ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္စိတ္ခ်ယုံၾကည္ မႈ အားေကာင္းေစလိမ့္မယ္။ ေဘးပတ္ ဝန္းက်င္ရွိ လူမ်ားကလည္း ကုိယ့္ကုိ စိတ္ခ်ယုံၾကည္မႈတုိးလာေစႏုိင္ပါတယ္။
မလုပ္ႏုိင္တဲ့အဓိ႒ာန္မ်ဳိး ဘယ္ ေတာ့မွ မခ်ပါနဲ႔။ လုပ္ရဲတဲ့သတိၱ မရွိ ဘဲ ဘယ္ေတာ့မွမၿခိမ္းေျခာက္ပါနဲ႔။ အေျပာသာရွိၿပီး အလုပ္မျဖစ္တဲ့ လူမ်ဳိးကုိ ဘယ္သူကမွ အေလးမထား ပါဘူး၊ အထင္မႀကီးပါဘူး။ ‘ဆုိခဲေစ ၿမဲေစ’ ဆုိတဲ့စကားကုိ သတိခ်ပ္သင့္ တယ္။ ေျပာရင္ ေျပာတဲ့အတုိင္းလုပ္ တဲ့လူမ်ဳိးကုိမွ လူေလးစားပါတယ္။ မလုပ္ႏုိင္ဘူးထင္ရင္ အစကတည္းက ဘာအဓိ႒ာန္မွမခ်ပါနဲ႔။ ႏွစ္သစ္တစ္ခါ ကူးတုိင္း၊ ေမြးေန႔တစ္ႀကိမ္ေရာက္တုိင္း အဓိ႒ာန္ေတြခ်ရမယ္လုိ႔ ဥပေဒသတ္ မွတ္ထားတာမရွိပါဘူး။ အဓိ႒ာန္ျပဳတဲ့ အတုိင္း မလုပ္ႏုိင္လုိ႔ လူအထင္ေသး ခံ၊ ျပက္ရယ္ျပဳခံရတာထက္ေတာ့ စ ကတည္းကုိက ဘာအဓိ႒ာန္မွမခ်ဘဲ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးေနလုိက္တာကပုိေကာင္း ပါတယ္။ လူတုိင္းလုပ္လုိ႔၊ ထုံးစံရွိလုိ႔ဆုိ တုိင္း လုိက္လုပ္စရာမလုိပါဘူး။ ကုိယ့္ ကုိယ္ကုိယ္ ယုံၾကည္မွ၊ ကိုယ္တုိင္ဆႏၵ ရွိမွ၊ အမွန္တကယ္လည္း စြမ္းေဆာင္ ႏုိင္မွလုပ္တာ အေကာင္းဆုံးပါပဲ။ ခက္ တာက လူေတြဟာ သူမ်ားလုပ္သလုိ လုိက္လုပ္မွ ေခတ္မီတယ္လုိ႔ ထင္ေန ၾကတာျဖစ္တယ္။

ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား တင္ျပေျပာဆုိသည့္ ‘ကမၻာႀကီးကုိ ဘယ္လုိေကြၽးမွာလဲ’ How to Feed the World

ဦးလွျမင့္(မားကက္တင္း)
ေရာဘတ္ဇုိလစ္ခ္(Robert Zoellick)
ကမၻာ့ဘဏ္အုပ္စု ဥကၠ႒
ယေန႔ကာလမွာ လူသန္း ၂ဝဝဝေက်ာ္ တို႔အတြက္ အစားအစာ ေဈးႏႈန္းျမင့္တက္မႈ က ေန႔စဥ္ ႐ုန္းကန္ေနရမႈ၊ အသက္ရွင္ေန ထုိင္မႈရဲ႕ အေရးအရာျဖစ္ေနပါတယ္။ လတ္ တေလာ စားနပ္ရိကၡာအက်ပ္အတည္းက လူ သန္း၁ဝဝ ကုိ ဆင္းရဲတြင္းနက္သည္ထက္ နက္ေအာင္ တြန္းပုိ႔ႏုိင္မယ္လုိ႔ ကြၽႏု္ပ္တုိ႔ခန္႔ မွန္းတယ္။ ဒါဟာ ကမၻာတစ္ဝန္း ဆင္းရဲမြဲ ေတမႈကို ေက်ာ္လႊားႏုိင္ဖုိ႔ ကြၽႏု္ပ္တုိ႔ရဲ႕ႀကိဳးပမ္း မႈမ်ားက ၇ႏွစ္ေလာက္ အေဟာသိကံ ျဖစ္ သြားရတယ္ဆုိတဲ့ သေဘာပါပဲ။
အလွဴရွင္ႏုိင္ငံမ်ားက ကမၻာ့စားနပ္ ရိကၡာအစီအစဥ္(WFP)ရဲ႕ အေရးေပၚလိုအပ္ ခ်က္မ်ားကုိ ျဖည့္ဆည္းရန္ ေဒၚလာ၇၅၅ သန္းေလာက္ လုိအပ္မယ္လုိ႔ ေတာင္းဆုိထား တဲ့အေပၚ ယခုပဲ လုပ္ေဆာင္ရမယ္။ ယင္း ေငြေၾကးမရရွိပါလွ်င္ လူအခ်ဳိ႕ ငတ္ၿပီး ေသရ ပါလိမ့္မယ္။ အစားအစာႏွင့္ပတ္သက္တဲ့ အဓိက႐ုဏ္းမ်ား ပုိမုိမ်ားျပားလာၿပီး ႏုိင္ငံ ေရးမၿငိမ္သက္မႈ ရွိလာပါလိမ့္မယ္။ ထုိသူမ်ား အတြက္ ႏုိင္ငံတကာစနစ္က က်ဆုံးမႈကုိ ျပသတဲ့အသြင္ေဆာင္တယ္။
ဒီေနရာမွာ ပုိၿပီး ႀကီးမားတဲ့စိန္ေခၚမႈ တစ္ရပ္ရွိေနတယ္။ ဒါကေတာ့ ႏွစ္စဥ္ ကေလး ၃ဒသမ၅သန္း ေသဆုံးျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းခံျဖစ္တဲ့ ဆာေလာင္မြတ္သိပ္ ျခင္းႏွင့္အာဟာရဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့မႈကို ေက်ာ္လႊား ႏုိင္ေရးပဲျဖစ္တယ္။
ႏုိင္ငံ၁၅ဝေက်ာ္မွ ဝန္ႀကီးမ်ားက ကမၻာ လုံးဆုိင္ရာ စားနပ္ရိကၡာေပၚလစီ(Global Food Policy)အတြက္သေဘာတူညီမႈ အသစ္ တစ္ရပ္ အတည္ျပဳခ်က္ေပးထားတယ္။ ကြၽန္ ေတာ္တုိ႔က ဒီစာသားေတြကုိ လက္ေတြ႕လုပ္ ေဆာင္မႈအျဖစ္ ေျပာင္းေပးရမယ္။ သေဘာ တူညီခ်က္သစ္က ကာလတုိႏွင့္ကာလရွည္ လုပ္ေဆာင္သြားဖုိ႔လုိလိမ့္မယ္။ ယင္းတုိ႔အထဲ တြင္ ေက်ာင္းတြင္းအာဟာရဓာတ္ ေကြၽးေမြး ျခင္းအလုပ္အတြက္ အစားအစာ ဖူလုံေရး ကြန္ရက္မ်ားကုိ ေထာက္ပံ့ျခင္း၊ လယ္ယာ ထြက္ကုန္မ်ားတုိးတက္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ဘုိင္အုိ ေလာင္စာမ်ားရဲ႕အက်ဳိးဆက္ကုိ ပုိမုိသိရွိေရး၊ ပုံပ်က္ေစတဲ့ အမေတာ္ေၾကး ေငြေပးမႈမ်ား၊ လိမ္လည္မႈမ်ား၊ ပုိ႔ကုန္တားျမစ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကုန္သြယ္ေရးအဟန္႔အတားမ်ားကုိ ေလ်ာ့ နည္းက်ဆင္းေအာင္ ကုန္သြယ္ေရးမ်က္ႏွာ စာမွာ လုပ္ေဆာင္ေရးမ်ား ပါဝင္တယ္။
ကြၽန္ေတာ္တို႔အေနႏွင့္ ကမၻာ့ဘဏ္ အုပ္စု(The World Bank Group)က ဒီႏွစ္မွာ အာဖရိကသုိ႔ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး ေခ်းေငြ ႏွစ္ဆတုိးၿပီး ေဒၚလာသန္း၈ဝဝ ထုတ္ေခ်းဖုိ႔ လုပ္ေနတယ္။ မိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ကြၽန္ေတာ္တို႔က အာဖရိက ဆာဟာရအပိုင္း မွာ ‘ျမစိမ္းေရာင္ ေတာ္လွန္ေရး’ ဖန္တီးႏုိင္ ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္ေနတယ္။ ႏုိင္ငံမ်ား ကုိ ကုန္ထုတ္လုပ္စြမ္းရည္တုိးတက္ဖုိ႔ႏွင့္ လယ္ယာေျမ အနည္းအက်ဥ္းေလာက္ပုိင္ ဆုိင္တဲ့လယ္သမားမ်ားကို ဆင္းရဲမြဲေတမႈ သံသရာက ကြၽတ္လြတ္ေအာင္ ကူညီေပး လ်က္ရွိတယ္။
ဒီအေရးကိစၥက ႏုိင္ငံတကာ ဝုိင္းဝန္း လုပ္ေဆာင္မႈအတြက္ အသက္ရွင္ေရးကိစၥ ေတြပဲျဖစ္တယ္။ ပထမဆုံးကေတာ့ အလွဴရွင္ ႏုိင္ငံမ်ားက ေဒၚလာ၇၅၅သန္းေလာက္ရ ေအာင္ အေဆာတလ်င္ လုပ္ေဆာင္ရမွာျဖစ္ တယ္။ကမၻာက ဒါကုိလုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဆင္းရဲ ၿပီးငတ္မြတ္ေနသူေတြက မလုပ္ႏုိင္ၾကပါဘူး။
ေဂါဒြန္ဘေရာင္း(Gordon Brown)
ၿဗိတိသွ်ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္
လူ ၂၅ဝဝဝေလာက္က ေန႔စဥ္ငတ္မြတ္ ျခင္းႏွင့္ဆက္ႏႊယ္ေနတဲ့အေၾကာင္းရင္းခံမ်ား ေၾကာင့္ ေသဆုံးေနရတယ္။ အစာေရစာ အတြက္ ကုန္က်စရိတ္က ဆင္းရဲတဲ့မိသားစု တစ္ခု အသုံးစရိတ္ရဲ႕ထက္ တစ္ဝက္ေက်ာ္ ေနလာတဲ့အခါ ကုန္ေဈးႏႈန္းျမင့္တက္မႈမ်ား က မဝေရစာစားေသာက္ေနထုိင္ေနရတဲ့ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာသူေတြအတြက္ တကယ့္ကို ေၾကကြဲစရာပဲျဖစ္တယ္။
ဒီမိသားစုမ်ား ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ ေရတုိ၊ ေရရွည္ျပႆနာမ်ားကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔ရာ ထိပ္ တန္းကြၽမ္းက်င္သူမ်ား၊ သိပၸံပညာရွင္မ်ား၊ စားေသာက္ကုန္ထုတ္လုပ္သူမ်ား၊ လက္လီ ေရာင္းခ်သူမ်ားပါဝင္တဲ့ အစည္းအေဝးပြဲ တစ္ရပ္ကုိ ေဒါင္းနင္းလမ္းမွာ ကြၽန္ေတာ္ ကမကထ ျပဳလုပ္က်င္းပေပးခဲ့ပါတယ္။
UK က အစားအေသာက္ ကုန္ေဈးႏႈန္း ေဖာင္းပြမႈေၾကာင့္ အထိအနာဆုံးျဖစ္ခဲ့ရတဲ့ ႏုိင္ငံမ်ားကုိ ခ်က္ခ်င္းအေထာက္အပံ့ေပးဖုိ႔ ေပါင္သန္း၃ဝႏွင့္ ဝင္ေငြတုိးတက္ရရွိေရး အတြက္ ေနာက္ထပ္ ေပါင္၂၅သန္းကုိ ထုတ္ ေပးဖုိ႔ ကတိကဝတ္ျပဳခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။
သုိ႔ေပမဲ့ ကမၻာက တကယ္လုိေနတာက ႏုိင္ငံတကာ အသုိင္းအဝန္းမွ အျပည့္အဝ ညိႇႏႈိင္းမႈႏွင့္ႏွစ္ျမႇဳပ္ေဆာင္ရြက္မႈပဲျဖစ္တယ္။ ေပၚထြက္လာေနတဲ့ ဒီကပ္ေဘးႀကီးကုိ ကမၻာ ႏွင့္ခ်ီၿပီး တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ပဲျဖစ္တယ္။ ၿပီး ခဲ့တဲ့လက ကုလသမဂၢ အေထြေထြအတြင္း ေရးမွဴးခ်ဳပ္ ဘန္ကီမြန္းက ကုလသမဂၢအျမင့္ ဆုံးအဆင့္မွာ ဒီအေရးကိစၥေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ လုပ္ ငန္းအဖြဲ႕ ဖြဲ႕စည္းေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့တယ္။ ကမၻာ့ဘဏ္ကလည္း အကူအညီေပးဖုိ႔ ကတိ ကဝတ္ျပဳထားပါတယ္။ ဒါေတြက အေရးႀကီး တဲ့ေျခလွမ္းမ်ားပဲျဖစ္တယ္။ G8 အဖြဲ႕ဥကၠ႒ ျဖစ္တဲ့ ဂ်ပန္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ယာစုအုိဖူကူဒါကုိ ကမၻာ့ဘဏ္၊ IMF ႏွင့္ UN တုိ႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး စီမံခ်က္တစ္ရပ္ ထုတ္ေဖာ္ေပးဖုိ႔ ေတာင္းဆုိ ထားပါတယ္။
အဆင္းရဲဆုံးႏုိင္ငံမ်ားမွာ လယ္ယာ ထုတ္ကုန္တုိးတက္ထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ျမစိမ္းေရာင္ ေတာ္လွန္ေရးတစ္ ရပ္ လုိအပ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အထြက္ႏႈန္း တုိးတဲ့၊ ရာသီဥတုဒဏ္ခံႏုိင္တဲ့ ေကာက္ႏွံမ်ား အတြက္ သုေတသနႏွင့္ ေထာက္ပံ့မႈလုိအပ္ ပါတယ္။ ဇီဝေလာင္စာမ်ား(biofuels)ရဲ႕ အစားအစာအေပၚႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္အေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈကုိ သိရွိေရးအတြက္ ဇီဝေလာင္စာမ်ားအေရး သုံးသပ္မႈလည္းလုိ အပ္ပါတယ္။
အစားအစာတင္သြင္းစရိတ္ ႀကီးျမင့္မႈ ဒဏ္ကုိ ခံစားေနရတဲ့ႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ IMF ႏွင့္ ကမၻာ့ဘဏ္မွ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔အကူအညီ အလ်င္အျမန္ရယူဖုိ႔လုိပါတယ္။ ဇူလုိင္လ အတြင္း G8 အစည္းအေဝးခ်ိန္ေရာက္တဲ့ အခါ ဆင္းရဲတဲ့ႏုိင္ငံမ်ားမွာ အစာေရစာထုတ္ လုပ္မႈတုိးေစဖုိ႔ ခ်မ္းသာတဲ့ႏုိင္ငံေဈးကြက္သုိ႔ လမ္းဖြင့္ေပးမယ့္၊ အမေတာ္ေၾကးမ်ားကုိ ျဖတ္ေတာက္မယ့္ သေဘာတူညီခ်က္ရရွိဖို႔ ရွိ ပါတယ္။
မုိဟာမက္ယူႏြတ္စ္
(Mohammad Yunus)
ဂရာမင္းဘဏ္ မန္ေနဂ်င္းဒါ႐ုိက္တာ
လတ္တေလာအက်ပ္အတည္းက ‘ယာ ယီ’ ျဖစ္လိမ့္မွာမဟုတ္ဘူးလုိ႔ ၫႊန္းဆုိခ်က္ အားလုံးက ျပသေနပါတယ္။ ခုိင္မာတဲ့ကမၻာ လုံးဆုိင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ခ်က္ခ်င္း လုပ္ေဆာင္မႈမရွိရင္ အက်ပ္အတည္းက ပုိမုိ နက္႐ႈိင္းလာၿပီး အျခားဘက္ေတြကုိပါ ဦး တည္က်ယ္ျပန္႔သြားပါလိမ့္မယ္။
ေရနံစိမ္းေဈးႏႈန္းက မႀကဳံဖူးတဲ့အဆင့္ အထိ ျမင့္တက္လာမႈ၊ မုိးေခါင္ေရႀကီးမႈႏွင့္ ဆုိင္ကလုန္းမုန္တုိင္းမ်ား ျပင္းထန္လာေစတဲ့ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမ်ား၊ ဘုိင္အုိေလာင္စာ မ်ား တုိးၿပီး ေရပန္းစားလာမႈႏွင့္ကမၻာ့အရန္ စားနပ္ရိကၡာ ကုန္ခန္းလာမႈစသည္ အားလုံး ေပါင္းဆုံၿပီး လက္ရွိစားနပ္ရိကၡာျပတ္လပ္မႈ ႏွင့္ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈကုိ ျဖစ္ေစတာပဲျဖစ္ တယ္။ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕တစ္ဝက္နီးပါးမွ်ျဖစ္ ေစတဲ့ တ႐ုတ္၊ အိႏၵိယ၊ အင္ဒုိနီးရွားႏွင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံမ်ားမွာ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ က် ဆင္းလာျခင္းက ပုိၿပီးခ်မ္းသာလာတဲ့သူမ်ား အၾကားမွာ ေကာက္ပဲသီးႏွံစားသုံးမႈကုိ ပုိမုိ ျမင့္မားေစၿပီး ကုန္ေဈးႏႈန္းမ်ားကို ျမင့္တက္ ေစပါတယ္။ ဒါေတြက ဆင္းရဲသားထု၊ အထူး သျဖင့္ ဆင္းရဲတဲ့ကေလးထုကုိအႀကီးအက်ယ္ အထိနာေစပါတယ္။
လုိအပ္တဲ့ႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ စားနပ္ ရိကၡာႏွင့္ဘ႑ာေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈရရွိဖုိ႔ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္တစ္ခုကုိ ခ်က္ခ်င္းခ်ျပလုပ္ေဆာင္ရမွာျဖစ္တယ္။ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ စားနပ္ရိကၡာ ဘဏ္တစ္ခု ထူေထာင္ေရးအုိင္ဒီယာကိုလည္း အေလး အနက္ေလ့လာစူးစမ္းသင့္တယ္။ ဒီႀကိဳးပမ္းမႈ မွာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး ခ်ဳပ္က ဦးေဆာင္သင့္ပါတယ္။ ကုလသမဂၢ ေအဂ်င္စီမ်ားျဖစ္တဲ့ WFP, FAO, IFAD ႏွင့္ UNICEF ေဒသဆုိင္ရာ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးဘဏ္မ်ား၊ သုေတသနအဖြဲ႕မ်ား၊ပုဂၢလိကအစားအစာႏွင့္ ေကာက္ပဲသီးႏွံေရာင္းဝယ္ေရးကုမၸဏီမ်ားကုိ စီမံခ်က္ေရးဆြဲျပင္ဆင္မႈႏွင့္အေကာင္အထည္ ေဖာ္မႈမွာ ထည့္သြင္းသင့္ပါတယ္။ ဘုံရည္ မွန္းခ်က္မ်ားကုိ သတ္မွတ္သင့္ပါတယ္။ သုိ႔ မွသာ အားလုံးကမွန္ကန္တဲ့ဦးတည္ခ်က္ႏွင့္ အလ်င္အျမန္ လႈပ္ရွားႏုိင္မွာျဖစ္တယ္။
လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးမွာ ျမစိမ္းေရာင္ ေတာ္လွန္ေရးပုံစံမ်ဳိး နည္းပညာထြင္းေဖာက္ ေအာင္ျမင္မႈရရွိေရး အားေပးဖုိ႔ရာအတြက္ ကာလရွည္ေငြေၾကးရန္ပုံေငြႏွင့္ႏုိင္ငံေရးဆုိင္ ရာ လမ္းၫႊန္မႈေပးရပါမယ္။ ယခုအခ်ိန္က ခ်မ္းသာတဲ့ႏုိင္ငံမ်ားက ကုန္သြယ္ေရးမွာ ပုံ ပ်က္ပန္းပ်က္ျဖစ္ေစတဲ့ စုိက္ပ်ဳိးေရး အမ ေတာ္ေငြထုတ္ေပးမႈကုိ အဆုံးသတ္ဖုိ႔ဦးေဆာင္ လုပ္ရမွာျဖစ္တယ္။
ေရနံေဈးႏႈန္းမ်ား ျမင့္တက္လာမႈက အစားအေသာက္ကုန္ေဈးႏႈန္းမ်ား ျမင့္တက္ မႈမွာ အေရးပါပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီးလည္း ဒီအတုိင္းျဖစ္ေနဦးမွာျဖစ္တယ္။ ေရနံေဈး ႏႈန္းမ်ားႏွင့္ဆက္ႏႊယ္ၿပီးျဖစ္လာတဲ့ ဒီလုိမ်ဳိး အက်ပ္အတည္းအတြက္ ကြၽန္ေတာ္တို႔အေျဖ ရွာဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတစ္ခုခ်င္းစီရဲ႕ ေရနံအတြက္ ကုန္က်ေငြက တစ္ေန႔တျခား ျမင့္မားလာေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စားနပ္ ရိကၡာတင္သြင္းေငြနည္းသည္ထက္ နည္းလာ ေနပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္အႀကံျပဳလုိတာက ေတာ့ ေရနံတင္ပုိ႔တဲ့ႏုိင္ငံတစ္ခုခ်င္းက ‘ဆင္း ရဲမႈ တုိက္ဖ်က္ေရးႏွင့္လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး ရန္ပုံေငြ’ တစ္ခု ထူေထာင္ဖုိ႔ပဲျဖစ္တယ္။ ယင္း ရန္ပုံေငြထဲသုိ႔ သတ္မွတ္ေငြပမာဏ(ဆုိပါစုိ႔ ေရနံစိမ္းတစ္စည္ ပုိ႔ရတုိင္း ၁ဝေဒၚလာ) ထည့္ဝင္ဖုိ႔ပါ။ ဒီရန္ပုံေငြႏွင့္ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ကုိ တုိက္ဖ်က္ျခင္း၊ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး သုေတသနျမႇင့္တင္ေရးႏွင့္အျခားနယ္ပယ္ မ်ားျဖစ္တဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ အလုပ္အကိုင္ရရွိေရး၊ ေသာက္ေရသန္႔ရရွိ ေရး၊ သတင္းနည္းပညာ၊ ပညာေရးစတဲ့ေနရာ မ်ားမွာ သုံးစြဲႏုိင္ပါတယ္။
ဂ်က္ကြက္စ္ဒုိင္အုပ္(Jacques Diouf)
ကုလသမဂၢစားနပ္ရိကၡာႏွင့္လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိး ေရးအဖြဲ႕(FAO)ၫႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္
FAO က ယခုအက်ပ္အတည္းကုိ အေျဖရွာဖုိ႔ ေရာမၿမိဳ႕မွာ ဇြန္လ ၃ရက္မွ ၅ရက္အထိ က်င္းပတဲ့ ထိပ္သီးအစည္း အေဝးပြဲအတြက္ ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားကုိ ဖိတ္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ အေရးတႀကီးျဖစ္ေနတာ ကေတာ့ ဒီႏွစ္စုိက္ပ်ဳိးသီးႏွံတုိးတက္ရရွိဖုိ႔ရန္ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔က အထိခုိက္ဆုံးႏုိင္ငံေတြ အတြက္ မ်ဳိးေစ့မ်ားႏွင့္ဓာတ္ေျမဩဇာလိုအပ္ ေနပါတယ္။ ဒီအတြက္ ေဒၚလာ ၁ဒသမ၇ ဘီလ်ံလုိပါတယ္။
ေရွ႕ကုိေမွ်ာ္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္၂ဝကာလအတြင္း ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲကမၻာရဲ႕ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကုိ ေႏွးေကြးေစ တဲ့ ကုန္သြယ္မႈမွာ ပုံပ်က္ပန္းပ်က္ျဖစ္မႈ၊ အေထာက္အကူႏွင့္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ေပၚလစီ ေတြကုိ ေျပာင္းျပန္လွန္ပစ္ဖုိ႔ လုိလာပါၿပီ။ ယခုအခါက အခ်ိန္ေကာင္းပဲျဖစ္တယ္။ ဘာ ေၾကာင့္ဆုိေတာ့ စားေသာက္ကုန္ပစၥည္းေဈး ႏႈန္းျမင့္မားမႈက လယ္ယာေျမမွာ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ ဆြဲေဆာင္အားေကာင္းတစ္ခုပါပဲ။
ကြၽန္ေတာ္တုိ႔က ယခု အေရးေပၚ အေျခအေနကုိ လူေတြရဲ႕အသက္ႏွင့္ရွင္သန္ ေနထုိင္မႈကုိ ၿခိမ္းေျခာက္မႈတစ္ရပ္အျဖစ္ႏွင့္ သာ ႐ႈျမင္ဖုိ႔မဟုတ္ပါဘူး။ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိး ေရးမွာ အစက ျပန္စေစႏုိင္တဲ့အခြင့္အလမ္း ေကာင္းတစ္ရပ္အေနႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ ဆင္းရဲတဲ့ လယ္သမား ၁ဘီလ်ံေက်ာ္ႏွင့္ သူတုိ႔ရဲ႕မိသား စုမ်ားကုိ တင့္ေတာင္းတင့္တယ္ ေနထုိင္ႏုိင္ ေစဖုိ႔ ကူညီႏုိင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေကာင္း အျဖစ္လည္း ႐ႈျမင္ဖုိ႔လုိပါတယ္။
ဆုိလိုတာက ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံမ်ားမွာ လယ္ ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး အေျခခံအေဆာက္အအုံေတြ မွာ အထင္ကရ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ား ျပဳလုပ္ ဖုိ႔ပါ။ ထိပ္ဆုံးကေတာ့ ဆည္ေျမာင္း၊ တာတမံ မ်ား၊ ၿပီးေနာက္ လမ္းမ်ား၊ ဆက္သြယ္ေရး၊ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရးႏွင့္သုိေလွာင္ေရးေနရာ ရွိေရးကိစၥေတြမွာ ပိုမုိလုပ္ေဆာင္ဖုိ႔ပါ။ လယ္ ယာစုိက္ပ်ဳိးေရး သုေတသနကုိ ျမႇင့္တင္ေပးဖုိ႔ စဥ္ဆက္မျပတ္ႀကိဳးပမ္းမႈလည္းလုိအပ္ပါတယ္။
ဂ်ဳိးဆက္ရွီရာရမ္(Josette Sheeram)
ကုလသမဂၢစားနပ္ရိကၡာအစီအစဥ္(WFP)
အမႈေဆာင္ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး
အတက္ၾကမ္းတဲ့ စားေသာက္ကုန္ေဈး ႏႈန္းမ်ားေၾကာင့္ ငတ္မြတ္ျခင္းႏွင့္အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့မႈက တုိးပြားလာေနပါတယ္။ စားသုံးသူ အမ်ားက ယင္းဖိညႇစ္မႈဒဏ္ကို ခံစားရပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ တစ္ေန႔ တစ္ေဒၚလာဝင္ေငြ ေအာက္မွာ သက္ရွင္ရပ္တည္ေနရသူမ်ား အတြက္ကေတာ့ ကပ္ေဘးဆုိးႀကီးတစ္ခုပဲျဖစ္ တယ္။ ဘူရြန္ဒီမွ ေဟတီ၊ အာဖဂန္နစၥတန္ အထိ ဆင္းရဲသူထဲမွ အဆင္းရဲဆုံးဆုိသူမ်ား က မႈိတက္ေနတဲ့ ဂ်ဳံမွလုပ္ထားတဲ့မုန္႔မ်ားကုိ စားေနရတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ရက္မ်ားစြာ ထမင္းနပ္မွန္ေအာင္ မစားရတာလည္းရွိေန ၾကတယ္။ ယခုအက်ပ္အတည္း မဆုိက္ ေရာက္ခင္ကပဲ အစာေရစာ ဝဝလင္လင္ မစားရသူႏွင့္အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့သူအေရအတြက္ က ယခင္ကမရွိခဲ့ဖူးတဲ့ သန္း၈၅ဝအထိ ရွိ လာခဲ့တယ္။
WFP က ကမၻာ့ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးျခင္း ကုိ တုိက္ဖ်က္တဲ့ေရွ႕တန္းတပ္ဖြဲ႕ပဲျဖစ္တယ္။ ႏွစ္စဥ္ လူသန္း၉ဝေက်ာ္ကုိ အငတ္ေဘးဒုကၡ မွ ကာကြယ္ေပးေနတယ္။ လုပ္ေဆာင္ခ်က္က ထက္ျမက္မႈရွိသလုိ ထိေရာက္မႈလည္းရွိပါ တယ္။ ကမၻာႀကီးက ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ကုိ အလုိ အပ္ဆုံးအခ်ိန္မွာ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ရဲ႕လုပ္ေဆာင္ ခ်က္ေတြမွာ အဟန္႔အတားေတြ႕လာရတယ္။ ထည့္ဝင္မႈရန္ပုံေငြမွ ဝယ္ယူရရွိတဲ့ပမာဏက လြန္ခဲ့တဲ့ ၁ဝလႏွင့္ ႏႈိင္းစာလုိက္ရင္ ၄ဝရာ ခုိင္ႏႈန္း ေလ်ာ့နည္းရရွိပါတယ္။ မတ္လ အတြင္းက ယင္းဆုံး႐ႈံးမႈပမာဏ(ေဒၚလာ ၇၅၅သန္း ခန္႔မွန္း)ကို ျဖည့္ဆည္းေပးဖုိ႔ ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားအား အေရးေပၚပန္ ၾကားခ်က္တစ္ရပ္ကုိ ကြၽန္ေတာ္ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါ တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ျဖန္႔ေဝေပးေနတဲ့သန္းခ်ီ ရွိတဲ့ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးသူမ်ားထံ ရာရွင္မ်ား ဆက္လက္ေပးပုိ႔ ေထာက္ပံ့ႏုိင္ဖုိ႔ပါ။ ကြၽန္ ေတာ္တုိ႔ရဲ႕အေျခခံလုပ္ငန္းဘတ္ဂ်က္ေဒၚလာ ၃ဒသမ၅ဘီလ်ံကိုလည္း ျမႇင့္တင္ေပးဖုိ႔ လုိ ပါတယ္။
ကမၻာႀကီးက ‘ငတ္မြတ္ျခင္းသံသရာ’ ကုိ အျမစ္ကေန စတင္ျဖတ္ေတာက္ဖုိ႔ ရဲဝံ့ စြာ ေရွ႕သုိ႔ခ်ီတက္လ်က္ပါ။ မာလာဝီ၊ ဆီနီ ေဂါႏွင့္ဂါနာလုိ ႏုိင္ငံအမ်ားအျပားက ငတ္ မြတ္မြဲေတမႈႏွင့္ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့မႈဘက္မွာ ေအာင္ျမင္မႈ မ်ားစြာရရွိခဲ့ပါတယ္။ ထည့္ဝင္ မႈမ်ား လိွမ့္ဝင္ေနတာကုိ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ေက်း ဇူးတင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရွ႕ဆက္ဖုိ႔ခရီးက ရွိေနပါေသးတယ္။
စံခ်ိန္တင္ျမင့္မားတဲ့ ဓာတ္ေျမဩဇာ ႏွင့္ေလာင္စာေဈးႏႈန္းမ်ားေၾကာင့္ ယခုႏွစ္မွာ အျပည့္အဝ မစုိက္ပ်ဳိးႏုိင္တဲ့ ဆင္းရဲတဲ့လယ္ သမား သန္းေပါင္းမ်ားစြာကုိ ကူညီဖုိ႔ အေရး ေပၚ ေတာင္းဆုိခ်က္ ရွိေနပါတယ္။ ၂ဝဝ၄ ခုႏွစ္ ဆူနာမီက လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာကုိ အတိဒုကၡေရာက္ေစတဲ့အခါ ကမၻာက အကူ အညီ ေဒၚလာ၁၂ဘီလ်ံကုိ အလ်င္အျမန္ ေပးခဲ့တယ္။ ကြၽန္ေတာ္က ယခုအက်ပ္ အတည္းကို နယ္နိမိတ္မဲ့ အသံတိတ္ ‘ဆူနာ မီ’ လုိ႔ ေခၚလုိက္ပါတယ္။

လူငယ္လူရြယ္ႏွင့္က်န္းမာေရး၊ ပန္းေသ၊ ပန္းညႇိဳးျခင္းႏွင့္ေဆးဝါးမ်ား

ေဒါက္တာေအးေက်ာ္(ဇီဝကမၼေဗဒ)
M.B.,B.S, D.A Psychology, Dip.Med.Sc.Gp (Family Medicine), MPA: DAE.,
ဆရာခင္ဗ်ာ၊ ပန္းေသ၊ ပန္းညိႇဳး၊ ပန္းမလန္းႏုိင္ျခင္းတုိ႔နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ကြၽန္ေတာ္ၾကားဖူးတဲ့ေသာက္ေဆးတစ္ မ်ဳိးအေၾကာင္း ေမးခ်င္ပါတယ္။ Sildenafil ဆုိတဲ့ ေဆးပါ ဆရာ။
Sildenafil ဆုိတဲ့ေဆးကေတာ့ ဒီေန႔ အခ်ိန္မွာ ပန္းေသ၊ ပန္းညိႇဳး၊ ပန္းၾကာရွည္ မလန္းဆန္းႏုိင္သူေတြ အသုံးမ်ားတဲ့ ေဆး ဝါးတစ္ခုလုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ကုမၸဏီအမ်ဳိး မ်ဳိးက အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ထုတ္လုပ္ထားၾက ပါတယ္။ ေဆးရဲ႕ပမာဏကုိလည္း သုံးမ်ဳိး ေလာက္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ထားတာေတြ႕ရ ပါတယ္။
အဲဒီေဆးဟာ အမွန္တကယ္ေရာ အက်ဳိးရွိႏုိင္ပါသလားခင္ဗ်ာ။
ဟုတ္ကဲ့ပါ။ Sildenafil ေဆးဟာ သုံးစြဲသူမ်ားရဲ႕ ၇ဝရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္မွာ အမွန္တကယ္ အက်ဳိးရလဒ္ေကာင္းမ်ား ရရွိေစႏုိင္တယ္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ စသုံးစဥ္ ကနဦးမွာေတာ့ ၈ဝရာခုိင္ႏႈန္းထိေတာင္ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈေကာင္းေၾကာင္းေတြ႕ ရပါတယ္။ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာ ျပႆနာ ေၾကာင့္ လိင္အဂၤါေကာင္းစြာေတာင့္တင္း ႏုိင္မႈမရွိသူေတြမွာ ပုိၿပီးေကာင္းမြန္ေစပါ တယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူမ်ားမွာ ေတာ့ သာမန္လူမ်ားေလာက္ အာနိသင္ မေကာင္းဘူးလုိ႔ဆုိရမွာပါ။ ၅ဝရာခုိင္ႏႈန္း ေလာက္သာ ထိေရာက္မႈရွိတာေတြ႕ရ ပါတယ္။
ေဆးပမာဏ အမ်ဳိးမ်ဳိးထုတ္လုပ္ ထားတယ္လုိ႔ ဆရာေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္လုိမ်ား ထုတ္လုပ္ထားပါသလဲ ဆရာ။
Sildenafil ေဆးကုိ ၂၅မီလီဂရမ္၊ ၅ဝ မီလီဂရမ္နဲ႔ ၁ဝဝ မီလီဂရမ္ဆုိၿပီး သုံး မ်ဳိးထုတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ၁ဝဝ မီလီဂရမ္ ကေတာ့ အမ်ားဆုံးေပါ့ဗ်ာ။ တစ္ႀကိမ္သုံး စြဲမႈမွာ အျမင့္ဆုံးပမာဏအေနနဲ႔ ၁ဝဝ မီ လီဂရမ္ထက္ မပိုသင့္ဘူးလုိ႔ဆုိပါတယ္။ ၁ဝဝထက္ ပုိၿပီး သုံးလုိ႔လည္း အက်ဳိးအာ နိသင္ ပုိေကာင္းမလာႏုိင္ဘူးေလ။
ေဆးပမာဏ ဘယ္ေလာက္ သုံးစြဲ ရင္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ႏုိင္ပါသလဲဆရာ။
အဲဒီက တစ္ဦးခ်င္းစီေပၚမွာ မူတည္ ေနတယ္လုိ႔ ေျပာရမွာပါ။ သာမန္အားျဖင့္ ၅ဝမီလီဂရမ္ သုံးသင့္ပါတယ္။ အေကာင္း ဆုံးကေတာ့ ေဆးဝါးသုံးစြဲမႈတုိင္းမွာ ဆရာ ဝန္ရဲ႕အႀကံျပဳခ်က္လုိအပ္တာေၾကာင့္ ဆရာဝန္နဲ႔ဦးစြာေဆြးေႏြးတုိင္ပင္ၿပီးမွ သုံး စြဲပါလုိ႔ပဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။
ေဆးမွာ ဆုိးက်ဳိးမ်ားေရာ ရွိပါ သလား။
ေဆးတုိင္းမွာ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိး အနည္းနဲ႔အမ်ားဆုိသလုိ ရွိတတ္ၾကပါ တယ္။ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးမရွိတဲ့ေဆးရယ္ လုိ႔မရွိသေလာက္ရွားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လည္း တန္ေဆးလြန္ေဘးဆုိတဲ့စကားရွိေန ခဲ့တာပါ။ Sildenafil ရဲ႕ ဆုိးက်ဳိးေတြက ေခါင္းကုိက္တာ ၁၆ရာခုိင္ႏႈန္း၊ အေရျပား နီျမန္းတာ ၁ဝရာခုိင္ႏႈန္း၊အစားအေသာက္ ပ်က္ၿပီး အစာမေၾကျဖစ္တာ ၇ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ႏွာရည္ယုိတာ ၄ရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔ယာယီအျမင္ အာ႐ုံဆုိင္ရာျပႆနာ ၃ရာခုိင္ႏႈန္းျဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္။
Sildenafil ေဆး မသုံးစြဲသင့္တဲ့ အေျခအေနမ်ားေရာ ရွိႏုိင္ပါသလား သိပါရေစ။
ရွိပါတယ္။ မသုံးသင့္တဲ့သူေတြ တစ္ နည္းအားျဖင့္ မသုံးသင့္တဲ့အေျခအေန ေတြ ရွိပါတယ္။ ဥပမာေပါ့ဗ်ာ။ ႏွလုံး ေရာဂါရွိတဲ့သူေတြ မသုံးသင့္ဘူး။ အထူး သျဖင့္ ႏုိက္ထရိတ္ပါတဲ့ေဆးေတြေသာက္ ေနၾကရတဲ့ႏွလုံးေရာဂါရွိသူေတြေသာက္ရန္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ မသုံး ၾကဖုိ႔ ဆရာဝန္ေတြက တားျမစ္ေလ့ရွိ ပါတယ္။
Sildenafil ေဆးေသာက္လုိက္ရင္ အလုိလုိ လိင္အဂၤါ တင္းမာလာႏုိင္ပါ သလားဆရာ။
မျဖစ္လာႏုိင္ပါဘူးဗ်ာ။ ေဆး ေသာက္ၿပီး ဒီအတုိင္းေနရင္ ဘာမွထူးျခား မႈ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ လႈ႔ံေဆာ္မႈ Stimulus လုိပါတယ္။ အဲဒီလုိလႈံ႔ေဆာ္မႈ ရွိမွသာ ေဆးရဲ႕အာနိသင္ျပသလာမွာပါ။
ေဆးကုိ ဘယ္လုိေသာက္သုံးရတယ္ ဆုိတာလည္း ရွင္းျပေပးေစခ်င္ပါေသး တယ္။
ေဆးကုိေတာ့ လိင္ဆက္ဆံမႈမျပဳမီ တစ္နာရီေစာၿပီး ေသာက္သင့္ပါတယ္။ အစားအစာစားၿပီး တစ္နာရီၾကာမွ ေသာက္ရင္ ပုိေကာင္းပါတယ္။ ဆုိလုိတာ က အစာနဲ႔တစ္နာရီခြာ ေသာက္ေစခ်င္တဲ့ သေဘာပါ။ ေဆးေသာက္ၿပီး တစ္နာရီ ၾကာရင္ အာနိသင္ရႏုိင္ၿပီလုိ႔ဆုိခ်င္တာပါ။
ေနာက္ၾကားဖူးတဲ့ ပန္းေသ၊ ပန္း ညိႇဳးအတြက္ ေသာက္တဲ့ Yohimbine ဆုိတဲ့ ေဆးအေၾကာင္း နည္းနည္း ေလာက္ ရွင္းျပေပးပါဦးခင္ဗ်ာ။
Yohimbine ဆုိတဲ့ ေဆးကေတာ့ သုံးစြဲလာတာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးပမာဏကေတာ့ ၅မီလီ ဂရမ္ကေန ၁၅မီလီဂရမ္ၾကာ ေသာက္ၾက ရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က အဲဒီေဆးဟာ စိတ္ ပုိင္းဆုိင္ရာအားေပးျမႇင့္တင္ေပးလုိက္တဲ့ သေဘာသာျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာဆုိၾကပါ တယ္။
အျခားေဆးဝါးေတြ ရွိေသးတယ္ လို႔လည္း သိထားပါတယ္ ဆရာ။ ဗဟု သုတအျဖစ္ ေျပာျပေပးပါဦးခင္ဗ်ာ။
ပန္းေသ၊ ပန္းညိႇဳး၊ ပန္းၾကာရွည္ မလန္းျခင္းအတြက္ ေစာေစာကေျပာခဲ့တဲ့ Sildenafil ေဆးရယ္၊ Yohimbine ေဆးရယ္၊ အဲဒါေတြအျပင္ အမ်ားႀကီးရွိ ေသးတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ေဆးတခ်ဳိ႕အမည္ ကုိ ရြတ္ျပေပးမယ္။
Vardenafil, Tadalafil, Uprina, Aponcorphine, Phentolamine, Trazodone, Testosterone စတဲ့ ေဆး ေတြေပါ့ဗ်ာ။

စိတ္မပ်က္နဲ႔ အားတင္းပါ

လူထုစိန္ဝင္း
မေတြ႕တာ ဆယ့္ေလးငါးႏွစ္ေလာက္ ၾကာၿပီျဖစ္တဲ့ မိတ္ေဟာင္း၊ ေဆြေဟာင္း တစ္ေယာက္ လာလည္ပါတယ္။ သူက ရာထူးႀကီးတစ္ခုကေန ပင္စင္ယူၿပီးတဲ့ ေနာက္ အနားမယူဘဲ ကုမၸဏီတစ္ခုတည္ ေထာင္ၿပီး စီးပြားေရးလုပ္ေနတာေၾကာင့္ မေတြ႕ျဖစ္ၾကေတာ့တာပါ။ အခုမွ အသက္ ကလည္း ၇ဝ ေကာင္းေကာင္းႀကီး ေက်ာ္ ေနၿပီျဖစ္တာေၾကာင့္ သားသမီးေတြလက္ ထဲ အားလုံးလႊဲၿပီး လုံးလုံးႀကီး အနားယူ လုိက္တာလို႔ေျပာပါတယ္။
အအုိျမန္လုိက္တာ
‘က်ဳပ္တုိ႔ သက္တမ္းကလူေတြ တယ္ မေတြ႕ရေတာ့ဘူးဗ်၊ ဆုံးသြားတဲ့လူနဲ႔၊ ဘုန္း ႀကီးဝတ္သြားတဲ့လူနဲ႔၊ ရိပ္သာမွာပဲ အၿမဲေန တဲ့လူနဲ႔ အားလုံးဆုံၾကဖုိ႔ေတာ့ မလြယ္ ေတာ့ဘူး’
သူက မႏၲေလးကိုလည္း ေရာက္ ေသးတဲ့အေၾကာင္း၊ မိတ္ေဆြေဟာင္းတခ်ဳိ႕ ကုိ သြားေတြ႕ခဲ့တဲ့အေၾကာင္း ဆက္ေျပာ ျပပါတယ္။ အေတာ္မ်ားမ်ားက စိတ္ေရာ လူပါက်ၿပီး လူအုိႀကီးေတြ ျဖစ္ကုန္ၾကၿပီ လုိ႔လည္း ေျပာပါတယ္။
‘က်ဳပ္တုိ႔ဗမာေတြဟာ ပင္စင္ယူၿပီး တာနဲ႔ ေသဖုိ႔ပဲ စဥ္းစားေနၾကလုိ႔နဲ႔တူပါရဲ႕ ဗ်ာ။ အအုိျမန္လိုက္ၾကတာ’
သူက ညည္းသလုိလုိ စကားဆုိပါ တယ္။ သူကေတာ့ အရြယ္ေတာ္ေတာ္ တင္ပါတယ္။ ဖ်တ္ဖ်တ္လတ္လတ္၊ သြက္ သြက္လက္လက္ ရွိဆဲပါပဲ။ မေၾကာင့္မၾက မေတာင့္မတ ေနႏုိင္တာေၾကာင့္လားမဆုိ ႏုိင္ဘူး။ ၇၆ႏွစ္လုိ႔ကုိ မထင္ရပါဘူး။ ၆ဝ ေလာက္လုိ႔သာ ထင္ရပါတယ္။ အခုခ်ိန္ထိ ျပည္တြင္းျပည္ပခရီးေတြ သြားေနဆဲပါပဲ။ သမီးရွိတဲ့အဂၤလန္က ျပန္ေရာက္လာတာ တစ္လေက်ာ္ေက်ာ္သာ ရွိေသးတယ္လုိ႔ လည္း သိရပါတယ္။
သူမ်ားေတြနဲ႔ ကြာလုိက္တာ
သူျပန္သြားတဲ့အထိ ‘အအုိျမန္လုိက္ ၾကတာ’ ဆုိတဲ့ သူ႔စကားကုိ ဆက္စဥ္းစား ေနမိတယ္။ သူမ်ားႏုိင္ငံက ၇ဝေက်ာ္ ပင္ စင္စားႀကီးေတြ စုေဝးၿပီး ကမၻာ့လွည့္ လည္ ပတ္ၾကတာေတြ ျမင္ရ၊ ေတြ႕ရေတာ့ တုိ႔ ဆီကနဲ႔မ်ား ကြာလုိက္တာ’ လုိ႔ မၾကာမၾကာ ေတြးမိခဲ့ရတယ္။ ဒီမွာကေတာ့ မိတ္ေဆြ ေျပာသလုိ ပင္စင္ယူၿပီးတာနဲ႔ေသဖုိ႔ပဲ စဥ္း စားေနၾကတယ္နဲ႔တူပါရဲ႕။ မိတ္ေဆြျဖစ္သူ လုိ ပင္စင္ယူၿပီး ကုမၸဏီမေထာင္ႏုိင္ၾက တာလည္း အဓိကအေၾကာင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ မယ္ထင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ပင္စင္ယူၿပီးၿပီဆုိတာနဲ႔ လူေရာစိတ္ပါ က် သြားၾကတာေတာ့ အမွန္ပဲ။ ရပ္ေရး၊ ရြာ ေရး၊ လူမႈေရးကိစၥေတြကုိ တက္တက္ႂကြ ႂကြ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္တတ္သူတခ်ဳိ႕ကလြဲ ရင္ အမ်ားစုက အအုိျမန္ၾက၊ အေသျမန္ ၾကတာကုိ သတိျပဳမိတယ္။
‘ဒုကၡသုကၡေတြ မ်ားလြန္းလု႔ိ အသက္ မရွည္ခ်င္ပါဘူး၊ ျမန္ျမန္သြားေလ ေကာင္း ေလပါပဲ’ လုိ႔လည္း ေျပာတတ္ၾကပါတယ္။ ေလာကမွာ ဒုကၡနဲ႔ကင္းသူ ဘယ္သူရွိလုိ႔ လဲ။ တကယ္က ဒုကၡက လူကုိေသေစတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒုကၡကုိေၾကာက္ၿပီး စိတ္က် လုိ႔ အေသျမန္ရတာျဖစ္တယ္။
လူငယ္ေတြလည္း စိတ္က်တာပဲ
လူႀကီးေတြသာ စိတ္က်တတ္တာ မထင္နဲ႔။ လူငယ္ေတြလည္း စိတ္က်တတ္ ၾကတာပဲ။ ေက်ာင္းဆရာတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ လူငယ္လူရြယ္ေလးေတြနဲ႔အထိ အေတြ႕မ်ားေလေတာ့ ဒီေခတ္လူငယ္ေလး ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အရြယ္နဲ႔ မလုိက္ေအာင္ကုိ ေလာကႀကီးကို အဆုိး ျမင္ၿပီး စိတ္က်ေနတတ္ၾကတာကုိ သတိ ျပဳမိပါတယ္။ သူတုိ႔တစ္ေတြမွာ လူငယ့္ အားမာန္၊ လူငယ့္ဇြဲသတိၱ အေတာ္ေလ်ာ့ နည္းၾကတယ္။ ဘာမဆုိ မလုပ္ခင္က အ႐ႈံးေပးစိတ္ မ်ားေနၾကတယ္။ ‘အား မတန္ မာန္ေလွ်ာ့’ ဆုိတဲ့စကား၊ ‘ခါခ်ဥ္ ေကာင္ မာန္ႀကီးလို႔ ေတာင္ႀကီးၿဖိဳမယ္ႀကံ၊ ခါးကမသန္’ ဆုိစကားမ်ဳိးေတြ လြယ္လြယ္ သုံးၿပီး အ႐ႈံးေပး၊ အညံ့ခံလုိက္တတ္ၾက တယ္။ အႏုိင္မခံ အ႐ႈံးမေပးစိတ္ဓာတ္မ်ဳိး တစ္ေန႔တျခား ေခါင္းပါးလာေနတယ္လို႔ ထင္မိတယ္။ ေထာက္ျပေျပာဆုိလုိက္ရင္ လည္း သူတုိ႔မွာ အေၾကာင္းျပခ်က္ေတြက တစ္ပုံတစ္ပင္ႀကီး။ သူတုိ႔က သူတုိ႔ေနထုိင္ ရတဲ့ေခတ္ႀကီးတစ္ခုလံုးကုိ ေက်နပ္ၾကတာ မဟုတ္ဘူး။ တခ်ဳိ႕လူငယ္မ်ားဆုိရင္ အဆုိး ျမင္စိတ္ေတြ လြန္ကဲၿပီး ဘယ္ေလာက္ပဲ ေကာင္းတာလုပ္လုပ္ ဘာမွအရာေရာက္ မွာမဟုတ္ဘူး။ ဘာမွမလုပ္ဘဲေနလုိက္တာ ပဲ ေအးတယ္ဆုိတဲ့အေတြးအေခၚမ်ဳိးေတြ ေတာင္ ရွိေနၾကတာေတြ႕ရတယ္။
သူတုိ႔က အီရတ္ႏုိင္ငံတစ္ခုလုံး ေသြး ေခ်ာင္းစီးျဖစ္ေနတာကို မႏွစ္ၿမိဳ႕သလုိ ပါလက္စတုိင္းလူမ်ဳိးေတြ ရာစုႏွစ္တစ္ဝက္ တုိင္တုိင္ ဒုကၡသည္စခန္းေတြမွာ ေနထုိင္ ျခင္းျပဳေနၾကရတာကိုလည္း စိတ္မေကာင္း ၾကပါဘူး။ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္မ်ားရဲ႕ အႏၲရာယ္ တစ္ေန႔တျခား ႀကီးမားသထက္ ႀကီးမားလာေနတာကုိ စုိးရိမ္ေနၾကသလို ဖန္လုံအိမ္အာနိသင္လြန္ကဲမႈေၾကာင့္ ကမၻာႀကီးတစ္ခုလုံး ေပါင္းအုိးႀကီးထဲ ေရာက္ေနသလုိ ခံစားေနရတာကိုလည္း မလုိလားၾကပါဘူး။
အနိ႒ာ႐ုံကမၻာႀကီး
လူငယ္ေတြရဲ႕စုိးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈ ေတြနဲ႔သူတုိ႔ရဲ႕မေက်နပ္ခ်က္ေတြဟာ သဘာဝက်ပါတယ္။ မွန္လည္းမွန္ပါတယ္။ ဒီေန႔ ကမၻာႀကီးက အနိ႒ာ႐ုံေတြနဲ႔ျပည့္ ႏွက္ေနတဲ့ကမၻာႀကီးျဖစ္ေနတာကုိး။ ကမၻာ ႀကီးရဲ႕ဘယ္ေထာင့္ဘယ္ေနရာကုိ ၾကည့္ လိုက္ၾကည့္လိုက္ တုိက္ခုိက္သတ္ျဖတ္တာ ေတြ၊ ႀကီးႏုိင္ ငယ္ညႇဥ္းလုပ္တာေတြ၊ ဘယ္ သူေသေသ ငေတမာ ၿပီးေရာ လုပ္တာ ေတြခ်ည္း ျမင္ေတြ႕ေနရပါတယ္။ အနိ႒ာ ႐ုံေတြကင္းစင္တဲ့ႏုိင္ငံရယ္လုိ႔ လက္ညိႇဳးထုိး ျပစရာတစ္ခုေတာင္မရွိတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္ေနပါတယ္။
ေရေအာက္ေရာက္သြားႏုိင္တယ္
ႏုိင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ မ်က္ႏွာစာကုိ ထားေတာ့။ စီးပြားေရးမ်က္ႏွာစာကုိၾကည့္ ေတာ့လည္း ျမင္ေတြ႕ေနရတာေတြက စိတ္ မခ်မ္းသာစရာေတြခ်ည္းပါပဲ။ ဖန္လုံအိမ္ အာနိသင္ေၾကာင့္ ဝင္႐ုိးစြန္းက ေရခဲ ေတာင္ႀကီးေတြ အရည္ေပ်ာ္က်မႈႏႈန္း ေၾကာက္စရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ ျမင့္ မားေနတယ္။ ဒီအတုိင္းဆက္သြားရင္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္သထက္ျမင့္ တက္လာၿပီး တခ်ဳိ႕ႏုိင္ငံေတြ ေရေအာက္ ေရာက္သြားႏုိင္တယ္လုိ႔ ပညာရွင္္မ်ားက အႀကိမ္ႀကိမ္ သတိေပးေနၾကတာမ်ား ၾကားသိေနရတယ္။ စက္႐ုံ၊ အလုပ္႐ုံေတြ က မီးခုိးထုတ္လႊတ္မႈေတြ ကန္႔သတ္တား ဆီးဖုိ႔ လုိၿပီလုိ႔လည္း ေထာက္ျပၾကတယ္။
မုိက္တြင္းနက္ေနၾက
ဘယ္လုိပဲ ေထာက္ျပေထာက္ျပ၊ ဘယ္လုိပဲ သတိေပး သတိေပး၊ မီးခိုးေတြ အမ်ားဆုံးထုတ္လႊတ္ေနတဲ့စက္မႈႏုိင္ငံႀကီး ေတြက လတ္တေလာ အက်ဳိးစီးပြားေလး တစ္ခုတည္းကုိသာ မုိက္မဲစြာၾကည့္႐ႈၿပီး ႏုိင္ငံတကာသေဘာတူစာခ်ဳပ္နဲ႔ထိန္းခ်ဳပ္ တာကုိ လက္မခံ ျငင္းဆန္ေနၾကတယ္။ ဒီလုပ္ရပ္ဟာ အင္မတန္ အသိဉာဏ္ကင္း မဲ့ရာက်တယ္။ ဖန္လုံအိမ္အာနိသင္ ေၾကာင့္ အုိဇုန္းလႊာ ပါးလ်ားလာတဲ့ဒဏ္၊ အက္ဆစ္မုိးေတြ ရြာခ်တဲ့ဒဏ္၊ ပင္လယ္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ ျမင့္တက္လာတဲ့ဒဏ္၊ မုန္ တုိင္းႀကီးေတြ က်ေရာက္လာတဲ့ဒဏ္၊ အပူ လႈိင္း၊ အေအးလႈိင္းႀကီးေတြ က်ေရာက္ လာတဲ့ဒဏ္စတဲ့ အႏၲရာယ္ေတြကုိ ရင္ဆုိင္ ရၿပီဆုိလွ်င္ ဘယ္ႏုိင္ငံမွ လြတ္ကင္းႏုိင္ မယ္ မဟုတ္ဘူးဆုိတာ သိပါလ်က္နဲ႔ မုိက္ တြင္းနက္ေနၾကျခင္းသာျဖစ္တယ္။
ဖုန္းဆုိးေတာေတြျဖစ္
ဒါတင္မက လတ္တေလာအက်ဳိးစီး ပြားေလးတစ္ခုတည္းကိုၾကည့္ၿပီး ေျမေပၚ ေျမေအာက္ သယံဇာတေတြကုိ အဆီး အတားမရွိ ထုတ္ယူသုံးစြဲေနမႈေၾကာင့္ ကမၻာ့ႏုိင္ငံအားလုံးလုိလုိမွာ ေတာေတြ ျပဳန္း၊ ေတာင္ေတြၿပိဳၿပီး တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ကႏၲာရ ဖုန္းဆုိးေတာေတြ ျဖစ္လာေနတာ မ်ားလည္း ျမင္ေတြ႕ၾကားသိေနရတယ္။ လူေတြ ေသာင္းသိန္းခ်ီ ေသၾကရတဲ့ငလ်င္ လႈပ္မႈႀကီးေတြနဲ႔ဆူနာမီလုိ၊ နာဂစ္လုိ အႏၲရာယ္ႀကီးေတြ ဘာ့ေၾကာင့္ေပၚေပါက္ လာၾကရတာလဲဆုိတာမ်ားကုိ ေသေသ ခ်ာခ်ာ၊ ေလးေလးနက္နက္ သုေတသနျပဳ ဖုိ႔လည္း ပ်က္ကြက္ေနၾကဆဲျဖစ္တယ္။
ျပႆနာက အႏၲရာယ္မဟုတ္
ဒီအခ်က္ေတြေၾကာင့္ လူငယ္ေတြက မ်က္ေမွာက္ေခတ္ႀကီးကုိ စိတ္ပ်က္လက္ ပ်က္ ျဖစ္ေနတာ သဘာဝက်ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လုိ႔ ဒါေတြဟာ တားဆီးကာကြယ္ လု႔ိမရႏုိင္တာေတြမဟုတ္ဘူးလုိ႔ လူငယ္ ေတြ သိေစခ်င္ပါတယ္။ ျပႆနာတစ္ရပ္ ျဖစ္လာ၊ ရွိလာတာဟာ ေၾကာက္စရာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျပႆနာရွိေနတာကုိ ရွိေန တယ္လုိ႔ မသိျခင္းကသာ ေၾကာက္စရာ ေကာင္းတာျဖစ္တယ္။ ျပႆနာရွိေနမွန္း သိရင္ ျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖုိ႔နည္းလမ္းရွာ ရမွာပဲျဖစ္တယ္။ ရွာရင္ တစ္ခ်ိန္မဟုတ္ တစ္ခ်ိန္ေတာ့ ေတြ႕လာရမွာျဖစ္တယ္။
အႏုိင္ရမွာ ေသခ်ာတယ္
ဒီေန႔ ကမၻာတစ္လႊားမွာ ျပႆနာမ်ဳိး စုံ၊ အနိ႒ာ႐ုံေပါင္းစုံ ျဖစ္ပြားေပၚေပါက္ေန တာကုိ လူတုိင္းေတြ႕ျမင္ေနၾကရတယ္။ ျပႆနာေတြျဖစ္လာရတဲ့ ဇာစ္ျမစ္ အေၾကာင္းရင္းကိုလည္း လူတုိင္းသိၾက တယ္။ ဥပမာ-ဖန္လုံအိမ္အာနိသင္ရဲ႕ဆုိး ျပစ္ေတြကုိ လူတုိင္းသိသလုိ ဖန္လုံအိမ္ အာနိသင္ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းရဲ႕အေၾကာင္း ရင္းကိုလည္း လူတုိင္းသိျမင္သေဘာ ေပါက္ေနၾကတာျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ဘာ ေၾကာင့္ မေျဖရွင္းႏုိင္ရမွာလဲ။ ကမၻာေပၚ က စစ္ပြဲႀကီးေတြကို ဖန္တီးသူေတြနဲ႔ကမၻာ ႀကီးရဲ႕သာယာလွပမႈကုိ ဖ်က္ဆီးေနသူေတြ က လက္တစ္ဆုပ္စာေလာက္သာရွိတဲ့လူ ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ရွိလွမွ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ ၁ဝရာခုိင္ႏႈန္းေပါ့။ က်န္ ၉ဝရာခုိင္ႏႈန္းက ညီညာျဖျဖနဲ႔ ဝုိင္းဝန္းလုပ္ေဆာင္ၾကရင္ ဒီ ၁ဝရာခုိင္ႏႈန္းရဲ႕အႏၲရာယ္ကို ဘာ့ေၾကာင့္ မကာကြယ္ႏုိင္ရမွာလဲ၊ ဒါေၾကာင့္ လူငယ္ ေတြကုိေျပာခ်င္တယ္။ စိတ္မပ်က္ပါနဲ႔။ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ ၉ဝရာခုိင္ႏႈန္းနဲ႔ ခုိင္ခုိင္ၿမဲ ၿမဲ လက္တြဲေဆာင္ရြက္ပါ။ ေနာက္ဆုံးမွာ ေကာင္းျမတ္ျခင္းတရားက အႏုိင္ရမွာ ေသခ်ာပါတယ္။

စြမ္းအင္စစ္ပြဲ ဆင္ႏႊဲရေတာ့မည္လား

ဦးလွျမင့္(မားကက္တင္း)
လာမည့္လအနည္းငယ္အတြင္း ေရနံေဈးႏႈန္းသည္ တစ္စည္လွ်င္ ေဒၚလာ ၂ဝဝအမွတ္သုိ႔ ေရာက္ႏုိင္သည္။ ယင္းသုိ႔ ေဈးႏႈန္းထုိးတက္လာမႈက ကမၻာႀကီးကို ဘယ္သို႔ေျပာင္းလဲေစႏုိင္ပါသလဲ။
ၿပီးခဲ့သည့္အပတ္က ေရနံတစ္စည္ ေဈးႏႈန္းသည္ ၁၃၅ေဒၚလာအထိ ျမင့္ တက္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္တြင္ ဓာတ္ေငြ႕ ဓာတ္ဆီတစ္ဂါလံ ပ်မ္းမွ်၄ေဒၚလာနား ကပ္လာသည္။ အသုံးအျဖဳန္းႀကီးပါသည္ ဟု နာမည္ႀကီးသည့္ အေမရိကန္လူမ်ဳိး မ်ားက အလ်င္အျမန္ေျပာင္းလဲလာရ သည္။ ကုိယ္ပုိင္ကားမ်ား အေမာင္းနည္း လာသည္။ လူထုသယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရးကုိ အသုံးပုိမ်ားလာသည္။ ဆီစားမ်ားသည့္ ကားမ်ားဝယ္ယူမႈနည္းသည္။ ေယဘုယ် အားျဖင့္ လက္လြတ္စပယ္ ဝယ္ယူမႈက် ဆင္းလာသည္။ အေမရိကန္တုိ႔က ျခား နားစြာျပဳက်င့္လာေနသည္။ ယင္းအေရႊ႕ အေျပာင္းသည္ ကမၻာကုိ ေျပာင္းလဲေစ ႏုိင္သည္။
တရားလြန္တက္ေနသည့္ေရနံေဈး က ယခုပင္လွ်င္ သာမန္ျပည္သူမ်ားကုိ အထိနာေစသည္။ ကမၻာ့စီးပြားေရး ႀကီး ထြားလာမႈကုိ ၿခိမ္းေျခာက္လ်က္ရွိသည္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈကုိ အသက္သြင္းႏုိင္ မည့္အေနအထားတြင္ရွိသည္။ ေရနံေဈး ႏႈန္းဖိအားသည္ ထြက္ျပဴစေဈးကြက္ႀကီး မ်ားျဖစ္သည့္ တ႐ုတ္ႏွင့္အိႏၵိယတုိ႔အေပၚ အထူးႀကီးမားသည္။ ယင္းႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ မၾကာေသးမီအခ်ိန္အထိ ကမၻာ့ေငြေၾကး ေဖာင္းပြမႈကုိ က်ဆင္းေစရာတြင္ စံတင္ ေလာက္သည့္ႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္ခဲ့သည္။ ယင္း တုိ႔က ေဈးႏႈန္းသက္သာသည့္ကုန္ပစၥည္း မ်ားႏွင့္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကုိ ကမၻာအရပ္ရပ္ သုိ႔ တင္ပုိ႔သည့္ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ယင္းတုိ႔က ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈကုိ တင္ပုိ႔ သည့္ႏုိင္ငံမ်ားအျဖစ္ ၿခိမ္းေျခာက္သည့္ အေနအထားတြင္ရွိေနသည္။
ေရနံတစ္စည္ ေဒၚလာ၂ဝဝ
ယခုအခါ အေလးအနက္ တြက္ဆ သူ အမ်ားအျပားက(အားလုံးေတာ့ မဟုတ္)ေရနံတစ္စည္ ေဒၚလာ၂ဝဝေဈး ႏႈန္းႏွင့္ ေနာက္ထပ္၇ဝျပည့္လြန္ႏွစ္ ‘ေရနံ ေရွာ့ခ္’ စတုိင္မ်ဳိး ျဖစ္လာမွာကုိ ေျပာဆုိေန ၾကသည္။Goldman Sachs က ေဒၚ လာ၂ဝဝ အတားအဆီးမွာ လာမည့္၆လ မွ ၂၄လအတြင္း ေရာက္ရွိႏုိင္မည္ဟုသတိ ေပးထားသည္။ ဘာ့ေၾကာင့္ပါလဲ။ တ႐ုတ္ ႏွင့္အိႏၵိယႏုိင္ငံတုိ႔ ဦးေဆာင္သည့္ ေရရွည္ ေရနံလိုအပ္ခ်က္မွာ ဆက္လက္ႀကီးထြား လာမွာ ျဖစ္႐ုံမက ေရနံထုတ္လုပ္ေရာင္းခ် သည့္ဘက္မွ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားမွာ ကာလ တုိအတြင္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားစရာမရွိေခ်။ ေရနံထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်သည့္ဘက္မွၿခိမ္း ေျခာက္မႈမ်ားထဲတြင္ တုိးလာေနသည့္ ပဋိပကၡ၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈက်ဆင္းျခင္း၊ လုပ္ ငန္းဆုိင္ရာ အဖုအထစ္မ်ားႏွင့္အဓိက ေရနံထုတ္ႏုိင္ငံမ်ားရွိ ေရနံေျမႀကီးမ်ားမွ ခန္႔မွန္း အရန္ေရနံပမာဏက်ဆင္းလာမႈ တုိ႔ပါဝင္သည္။
အနာဂတ္မွာ မႈန္ဝါးဝါးဟူ၍ ေဟာ ကိန္းထုတ္ၾကသည္။ ဆန္းစစ္ေလ့လာသူ တခ်ဳိ႕က ေဒသဆုိင္ရာကုန္သြယ္မႈအေရႊ႕ အေျပာင္းကုိျမင္သည္။ ဂလုိဘယ္လုိက္ ေဇးရွင္းပင္ အထင္ကရ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ လာႏုိင္သည္ဟုဆုိသည္။ အေၾကာင္းမွာ ျမင့္မားလာေနသည့္သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး စရိတ္မ်ားက ကုန္ပစၥည္းအမ်ဳိးအမည္ အမ်ားအျပားကုိ ခရီးေဝးတင္ပုိ႔ရာတြင္ တန္ဖုိးႀကီးျမင့္လြန္းေစသည္။ လြန္ခဲ့သည့္ ၅ႏွစ္အတြင္း ေရနံသုံးစြဲသူမ်ားမွ ေရနံ ေဒၚလာထရီလ်ံ(တစ္ထရီလ်ံ=၁ဝဝဝ ဘီလ်ံ)မ်ားစြာသည္ ေရနံထုတ္လုပ္သူမ်ား လက္သုိ႔ စီးကူးခဲ့ၿပီ။ ယင္းအေျခအေနက ကမၻာ့ပါဝါခ်ိန္ခြင္ရွာထိန္းညိႇမႈကုိ ေျပာင္းလဲ ေစႏုိင္သည္။ အီရန္၊ ဗင္နီဇြဲလားႏွင့္႐ုရွားမွ ေရနံပေဂးႀကီး တခ်ဳိ႕၏ဩဇာပါဝါတုိးျမႇင့္ လာမည္ျဖစ္သည္။ ယင္းအခ်က္က ေရနံ ထုတ္ႏုိင္ငံမ်ား၏ Sovereign Wealth Funds အား ေဈးကြက္စုိးမုိးသူ ျဖစ္ေစ လိမ့္မည္။
မထိသည့္လုပ္ငန္းဟူ၍မရွိ
ကုန္ပစၥည္း သုိ႔မဟုတ္ လူကုိ သယ္ယူ ပုိ႔ေဆာင္ေပးသည့္ မည္သည့္ကုမၸဏီမဆုိ ေရနံလိုသည္သာ။ ေရနံေဈးႏႈန္းသာ ေဒၚ လာ၂ဝဝရွိမည္ဆုိလွ်င္ ဒက္ထရြိဳက္(အေမ ရိကန္၏ ကားထုတ္လုပ္ရာၿမိဳ႕ႀကီး)သုိ႔ မဟုတ္ ယင္း၏ ႀကီးသုံးႀကီးထဲမွ တစ္ဦးမွာ မလြဲမေသြ နိဂုံးကမၼခ်ဳပ္ရေပေတာ့မည္။ ေလေၾကာင္းလုိင္းမ်ားလည္း ထိခုိက္မွာျဖစ္ သည္။ ဆီစားမ်ားသည့္၊ ပိုမုိေဟာင္းႏြမ္း သည့္ ေလယာဥ္မ်ားကုိ ေျမျပင္ေပၚ ရပ္ ထားေနရရာ ေလယာဥ္ပ်ံသန္းမႈခရီးစဥ္ မ်ားကုိျဖတ္ေတာက္ရန္ရွိေၾကာင္းေၾကညာ ထားသည္။ Air France-KLM က ယခု ႏွစ္တြင္ အျမတ္အစြန္း သုံးပုံတစ္ပုံအထိ က်ဆင္းသြားႏုိင္ေၾကာင္း သတိေပးသည္။ ယင္းေလေၾကာင္းလုိင္း၏ CEO က ေရနံ တစ္စည္ ေဒၚလာ၂ဝဝေဈးႏႈန္းသည္ စက္ တင္ဘာ၁၁ရက္ အျဖစ္အပ်က္ သို႔မဟုတ္ ဆားစ္(SARS)ကပ္ေရာဂါထက္ပင္ ပိုမုိ ႀကီးမားသည့္ ‘ေရွာ့ခ္’ (shock)အျဖစ္ ကုိယ္စားျပဳႏုိင္ပါေၾကာင္း ေျပာဆုိသည္။ ၂ဝဝ၃ခုႏွစ္၊ ဆားစ္(SARS)ကပ္ေရာဂါ ေၾကာင့္ ေလေၾကာင္းလုိင္းလုပ္ငန္းမွာ စီး ပြားေရးပ်က္ကပ္ထဲ ေရာက္ရွိေစသည္။ ‘ယခုကိစၥမွာ အေျပာင္းအလဲထက္ ပုိပါ တယ္။ ဒါက ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲမႈႀကီး တစ္ရပ္(a revolution)ပါ’ ဟု အဆုိပါ CEO ကဆုိသည္။ ‘ဥေရာပ၊ ယူအက္စ္ႏွင့္ အာရွရွိ လုပ္ငန္းအမ်ားအျပားကအလ်င္ အျမန္ လူမြဲစာရင္းဝင္ေတြျဖစ္လာမွာျဖစ္ တယ္’ ဟူ၍ အဆုိပါပုဂၢိဳလ္ကဆုိသည္။ ေလယာဥ္ပ်ံသန္းမႈအစီအစဥ္မ်ားေလွ်ာ့ခ် ျခင္းႏွင့္ကုမၸဏီအခ်င္းခ်င္း ေပါင္းစည္းျခင္း အက်ဳိးဆက္ေၾကာင့္တပ္စ္ကင္နီမွအေနာက္ အလယ္ပုိင္းေဒသရွိ ေလယာဥ္ကြင္းမ်ားမွာ တေစၦေျခာက္ေလာက္ေအာင္ လူသူကင္းမဲ့ သြားေပလိမ့္မည္။
ေရနံေၾကာင့္ျဖစ္လာသည့္ အေမရိ ကန္စားသုံးသူမ်ား၏အေျခအေနမွာ ေနရာတကာတြင္ျဖစ္လာမည့္အေရး၏ ေရွ႕ေျပးျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ၁၅ႏွစ္ကာလ အတြင္း အေမရိကန္စားသံုးသူ၏ယံုၾကည္ မႈမွာအနိမ့္ဆုံးအမွတ္သု႔ိေရာက္ရွိေနသည္။ အစားအေသာက္ပစၥည္းႏွင့္ဓာတ္ဆီေဈး တက္သည္ႏွင့္အမွ်အျခားအရာမ်ားအေပၚ အသုံးစရိတ္မွာ က်ဆင္းနည္းပါးသြားမည္ ျဖစ္သည္။ ‘ကုမၸဏီအမ်ားအျပားအတြင္း မွာ ဒါက ကမၻာ့တစ္ဝန္း စီးပြားေရးဆုတ္ ျခင္း(global recession)လုိ႔ခံစားေနရပါ တယ္’ ဟု Citybank ၏ ဥေရာပရွယ္ယာ ဆုိင္ရာ စီးပြားေရးပညာရွင္တစ္ဦးက ေျပာသည္။
ယခုပင္လွ်င္ ေရနံေဈးေၾကာင့္ ခ်မ္း သာသည့္ႏုိင္ငံမ်ားနည္းတူ ဆင္းရဲသည့္ ႏုိင္ငံမ်ားပါ ေငြေဖာင္းပြမႈႏွင့္ၿခိမ္းေျခာက္ ခံေနရသည္။ ယခုႏွစ္ ေႏြရာသီတြင္ ေငြ ေဖာင္းပြမႈႏႈန္းမွာ US တြင္ ၅ရာခုိင္ႏႈန္းႏွင့္ ဥေရာပတြင္ ၃ရာခုိင္ႏႈန္းရွိရန္ အလား အလာရွိသည္။ သုိ႔ေသာ္ ထြက္ျပဴစစီးပြား ေရးႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ယင္းႏႈန္းသည္ ကိန္း ဂဏန္းႏွစ္ခုရွိႏုိင္သည္။ ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ သိသိသာသာေႏွးေကြးသြားေစႏုိင္သည္။ ကမၻာ့အဆင္းရဲဆုံး ျပည္သူမ်ား ပိုမုိဒုကၡ ပင္လယ္ေဝမွာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မႈျဖစ္ႏုိင္သည္။ ယင္း၏ႏုိင္ငံေရး အက်ဳိးဆက္အေနႏွင့္လုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ ရာတြင္ ကုန္က်မႈတုိးလာျခင္းႏွင့္ေပါင္းစပ္ လုိက္လွ်င္ ‘ဂလုိဘယ္လုိက္ေဇးရွင္း’ မွ အကာအကြယ္ယူမႈအေျခအေနသုိ႔ဆုိက္ ေရာက္ႏုိင္သည္။ ‘ဒါက ဂလုိဘယ္လုိက္ ေဇးရွင္း ေျပာင္းျပန္လွန္မႈရဲ႕ေရွ႕ေျပးျဖစ္ ႏုိင္ပါတယ္’ ဟု CIBC World Market မွ စီးပြားေရးပညာရွင္ကဆုိသည္။
ပုိမုိဆုိးရြားသည့္ ပဋိပကၡမ်ား
အေရွ႕အလယ္ပုိင္း၊ အာဖရိက၊ ႐ုရွား ႏွင့္ဗင္နီဇြဲလားစသည့္ေဒသမ်ားက ဆက္ လက္တုိးတက္ႀကီးပြားလာသည့္အခါ အျခားတုိင္းျပည္မ်ားမွ စြမ္းအင္ႏွင့္ပတ္ သက္၍ ေလာဘေဇာတုိက္မႈ၊ ရန္လုိမႈႏွင့္ ကိုလုိနီလက္သစ္ဝါဒလုပ္ရပ္မ်ား တုိးလာ မည္ကုိ ေတြ႕ျမင္ရပါလိမ့္မည္ဟု Mckin-sey မွ စြမ္းအင္အႀကီးအကဲ စေကာ့ထ္နီ ကြစ္က ေဟာကိန္းထုတ္သည္။ တ႐ုတ္က အာဖရိကတြင္ ဩဇာပိုႀကီးလာမည္။ ျပည္ သူ႔အဖြဲ႕အစည္း၊ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္အမ်ဳိး သမီးမ်ားအခြင့္အေရးစသည့္ ‘အေနာက္ တုိင္း အုိင္ဒီယာမ်ား’ ေနရာတြင္ တန္ဖုိး အသစ္မ်ား အစားထုိးေနရာယူလာႏုိင္ သည္။
ေသြးထြက္သံယုိျဖစ္မႈက ကိန္းေသ နီးပါး ပုိမုိျဖစ္လာဖြယ္ရွိသည္။ ေရနံမွရရွိ သည့္ႂကြယ္ဝမႈသည္ ႏုိင္ငံ၏စီးပြားေရးႏွင့္ ႏုိင္ငံေရးကုိ ထိခုိက္ပ်က္စီးေစတတ္သည္။ လုပ္ငန္းခြဲျဖာလုပ္ကုိင္မႈအားနည္းေစသည္။ တုိင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စု၏နစ္နာခ်က္မ်ားကုိ ပုိမုိဆုိးရြားေစသည္။ သူပုန္အဖြဲ႕အစည္း မ်ားသုိ႔ ေငြေၾကးရန္ပုံေငြေထာက္ပံ့ရန္ ပုိမုိ လြယ္ကူသည္။ ကမၻာ့ျပည္တြင္းစစ္မ်ားျဖစ္ ပြားရာေနရာ၏သုံးပုံတစ္ပုံမွာ ေရနံထြက္ ႏုိင္ငံမ်ားျဖစ္ေနသည္။ ၁၉၉၂ခုႏွစ္တြင္ ယင္းကိန္းဂဏန္းမွာ ငါးပုံတစ္ပုံမွ်သာျဖစ္ သည္။ ဂ်ာေအး သူ႔အေမ႐ုိက္အျဖစ္မ်ဳိး (vicious cycle)ရွိသည္။ အီရတ္ႏွင့္ႏုိင္ဂ်ီး ရီးယားကုိၾကည့္ပါ။ ပဋိပကၡက ေဈးႏႈန္း ႀကီးျမင့္မႈကုိ မီးထုိးေပးသည္။ ေဈးႏႈန္းျမင့္ မားမႈက တစ္ဖန္ ပဋိပကၡကုိ မီးထုိးေပးျပန္ သည္ဟု UCLA မွ Rass ကေျပာပါသည္။
ထုိ႔အျပင္ ေရနံေဈးႏႈန္းျမင့္တက္ေန မႈက ေရနံႏုိင္ငံတခ်ဳိ႕အား ယင္းတုိ႔၏ေရနံ ေျမမ်ားကုိ ျပည္သူပုိင္သိမ္းရန္ဆႏၵကုိ ပိုမုိ ႀကီးထြားေစသည္။ ထုိသုိ႔ျဖစ္လွ်င္ ျပည္သူ ပုိင္ ေရနံလုပ္ငန္းမွ ေရနံထြက္ရွိမႈ က်ဆင္း လာႏုိင္သည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းသည့္ေဒသမ်ားျဖစ္ သည့္ အလက္စကားႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္းပင္ လယ္တုိ႔မွ ေရနံထုတ္ယူမႈ ကုန္ခန္းသ ေလာက္ရွိသည့္အခါ ေရနံရွာေဖြမႈကုိ ပဋိ ပကၡဇုန္မ်ား(ႏုိင္ဂ်ီးရီးယားႏွင့္အန္ဂုိလာ) ႏွင့္ အစြန္အဖ်ားေဒသမ်ား(ဆုိက္ေဘးရီး ယားပင္လယ္နက္)သုိ႔တုိးခ်ဲ႕ေနရေၾကာင္းပါ။

Israel: zoo elephant attacks 17-year-old girl

A 17-year-old girl was attacked by an elephant and hospitalized after sneaking into a zoo at night, according to Israeli officials.
A Safari nature park employee said the girl and a friend entered the park near Tel Aviv prior to dawn Friday by climbing over a wall. They then entered the elephants' enclosure.
Mori Hertzenstein told Army Radio the girl approached the pen of one of the male elephants, who grabbed her with his trunk. Hertzenstein said "the elephant, which is a giant animal, hurt her."
Israeli rescue services say the girl was found outside the elephant's pen with injuries to her chest, stomach and pelvis and was rushed to hospital. Her friend was questioned by police.

6-legged deer survives dog attack, has new home

A six-legged deer found in the United States has a new home after being attacked by a dog.
An Athens, Georgia, woman with a permit to keep unique animals in captivity has agreed to take the unusual deer. The animal was found July 18 near Armuchee and underwent surgery to repair its minor injuries.
Berry College animal science professor George Gallagher took the deer after its surgery.
He said he is hoping to avoid making the deer a "circus sideshow." He said the animal's condition prevents it from surviving in the wild.
The fawn has two complete pelvises and two tails. One of the tails had to be amputated.
Gallagher said the fawn has a condition that is similar to Siamese twins in humans.