လူငယ္လူရြယ္ႏွင့္က်န္းမာေရး

ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အာ႐ုံေၾကာျပႆနာ

ေဒါက္တာေအးေက်ာ္(ဇီဝကမၼေဗဒ)

M.B.,B.S, D.A Psychology, Dip.Med.Sc.Gp (Family Medicine), MPA: DAE.,

ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါလူနာေတြမွာ အာ႐ုံေၾကာနဲ႔ဆုိင္တဲ့ျပႆနာေတြျဖစ္ တတ္တယ္လုိ႔ ဆရာေရးတဲ့ေဆာင္းပါး တခ်ဳိ႕မွာ ဖတ္မိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအာ႐ုံ ေၾကာျပႆနာအေၾကာင္း ေျပာျပေပး ပါလားဆရာ။

ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါမွာ ဦးေႏွာက္ နဲ႔အာ႐ုံေၾကာအဖြဲ႕ကုိ ထိခုိက္ယုိယြင္းေစမႈ ေတြ ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာေတြထဲမွာ ပထမဦး ဆုံးျဖစ္တတ္တဲ့ျပႆနာလို႔ေတာင္ ဆုိႏုိင္ပါ တယ္။ တခ်ဳိ႕အာ႐ုံေၾကာျပႆနာ ျဖစ္ေနေပ မဲ့ လကၡဏာမျပဘဲလည္း ရွိႏုိင္တယ္။ တခ်ဳိ႕ ဆုိရင္ ေနထုိင္သြားလာ၊ စားေသာက္မႈကုိပါ အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ ဆုိးဝါး တဲ့ျပႆနာလည္း ႀကဳံေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္။

အေျခခံက်က်ၾကည့္ရင္ အာ႐ုံေၾကာ ကလာပ္စည္း နာ့ဗ္ဆဲလ္ေတြက စြမ္းအင္ အျဖစ္ သၾကားဓာတ္(ဂလူးကုိ႔စ္)ကုိအဓိက သုံးၾကရတယ္။ သၾကားဓာတ္ရဲ႕ဇီဝဓာတုျဖစ္ စဥ္ ခ်ဳိ႕ယြင္းတဲ့ ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါမွာ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာ႐ုံေၾကာအဖြဲ႕ဟာ အလြယ္ တကူနဲ႔ အရင္ဆုံး ထိခုိက္မႈခံရတာေပါ့ဗ်ာ။

ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ အာ႐ုံေၾကာ ေတြ ထိခုိက္မႈရွိလာၿပီဆုိရင္ ဘယ္လုိ လကၡဏာေတြ ျဖစ္လာပါသလဲခင္ဗ်ာ။

အာ႐ုံသိမႈ(Sensation)နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျဖစ္တာရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕မွာ အာ႐ုံသိမႈနဲ႔ဆုိင္ တဲ့နာ့ဗ္ဆဲလ္ေတြ ယိုယြင္းလာတယ္။ ဒါေပမဲ့ အစပုိင္းမွာ လကၡဏာ ထူးထူးေထြေထြ မေတြ႕ ရဘူး။ ေျခ၊ လက္ေတြမွာ အာ႐ုံခံစားမႈ ေလ်ာ့ နည္းညံ့ဖ်င္းလာတယ္။ ထုံေနတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ Glove and Stocking impairment လုိ႔ ေဆး ပညာရွင္ေတြက ေခၚၾကတယ္။ လက္အိတ္၊ ေျခအိတ္ေတြ စြပ္ထားသလုိ အာ႐ုံခံစားမႈ အပုိင္း သိပ္မေကာင္းဘဲျဖစ္သြားၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာ အထူးသျဖင့္ ေျခေထာက္ နာက်င္ကိုက္ခဲတဲ့ေဝဒနာ ခံစားရတတ္တယ္။ ညအခ်ိန္မွာ ေဝဒနာပုိဆုိးလာတတ္တယ္။ ေျခဖဝါး၊ ေျခဖေနာင့္မွာ ပူေလာင္သလုိ ခံစား ရတာမ်ဳိးလည္းရွိႏုိင္ပါတယ္။ လမ္းေလွ်ာက္ ရာမွာ အရပ္သုံးစကားနဲ႔ေျပာရင္ ကားရား ကားရားေလွ်ာက္သလုိ ျမင္ေတြ႕ရတယ္။ ေျခေထာက္ေတြ ထုံက်င္ေနတတ္တာမ်ဳိး လည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ နာက်င္မႈကင္းမဲ့တဲ့ အဆစ္ေဝဒနာေတြလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါေသး တယ္။ ႂကြက္သားေတြ ေသးသိမ္လာတာ၊ အားယုတ္လာတာ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ ေျခ ေထာက္ႂကြက္သားေတြ ယုိယြင္းလာလုိ႔ ေျခမကုပ္ဝင္သြားတာမ်ဳိး ျဖစ္တတ္တယ္။

အျခားလကၡဏာေတြကုိလည္း ဆက္ၿပီး ရွင္းျပေပးဦး။

လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ဆုိင္တဲ့အာ႐ုံေၾကာေတြ လည္း ပ်က္တယ္။ Motor Neuropathy လုိ႔ ေခၚတယ္။ ႂကြက္သားေတြ တျဖည္းျဖည္း ေသးသိမ္သြားၿပီး အားအင္ယုတ္ေလ်ာ့သြား တတ္ၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ လက္ကႂကြက္ သားေတြ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ႂကြက္သားေတြ ေသးသိမ္သြားသလုိ နာက်င္မႈေဝဒနာလည္း ခံစားရတတ္ေသးတယ္။ ၾကာလာရင္ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ပါ က်ဆင္းလာတယ္။ Neuro-pathic Cachexia လုိ႔ သံုးႏႈန္းေခၚဆုိပါ တယ္။ တခ်ဳိ႕ အိပ္ရာက ထဖုိ႔ေတာင္ အခက္ အခဲ ႀကဳံေတြ႕လာရႏုိင္တယ္။

အာ႐ုံေၾကာတစ္ေခ်ာင္းတည္း ယုိယြင္း တာမ်ဳိး ရွိတတ္ေသးတယ္။ အာ႐ုံခံစားမႈနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့အာ႐ုံေၾကာျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ပတ္သက္တဲ့အာ႐ုံေၾကာ ျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္မယ္။ Sensory သုိ႔မဟုတ္ Motor ေပါ့ဗ်ာ။

ဦးေႏွာက္ကထြက္တဲ့ အာ႐ုံေၾကာ Cranial Nerves ေတြ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ ဥပမာ-အာ႐ုံေၾကာနံပါတ္သုံးနဲ႔ နံပါတ္ ေျခာက္မွာျဖစ္ရင္ အရာဝတၴဳေတြ ႏွစ္ထပ္ ျမင္တယ္။ ႏွစ္ခု ျမင္တာ။ Diplopia လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ျမန္မာလုိ ေလျဖန္းတာ၊ ေလ ျဖတ္တာမ်ဳိးလည္းျဖစ္တတ္တယ္။

အာ႐ုံေၾကာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အျခား ထိခုိက္မႈေတြေရာ ရွိပါေသးသလား။

ရွိေသးတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔အာ႐ုံေၾကာ အဖြဲ႕က ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕လုပ္ငန္းေတြ ထိန္း ခ်ဳပ္ေပးတယ္။ လုပ္ငန္းဆုိရာမွ သိစိတ္နဲ႔ လုပ္ရတာေတြရွိတယ္။ သြားတယ္၊ လာတယ္၊ ထုိင္တယ္၊ ထတယ္၊ စကားေျပာမယ္၊ စာေရး မယ္ စသျဖင့္ေပါ့။ ဒါေတြက သိစိတ္နဲ႔လုပ္ ေဆာင္ရတာေတြ။ Voluntary activities ေတြ။ အလုိအေလ်ာက္ျဖစ္စဥ္ေတြ ရွိေသး တယ္။ ဥပမာေပါ့ဗ်ာ၊ ႏွလုံးခုန္တာ၊ အသက္ ရွဴတာ၊ အစာလမ္းေၾကာင္းက အစာေျခဖ်က္ စုပ္ယူတာ စတာေတြေပါ့။ အဲဒီလုပ္ငန္းေတြ ယိုယြင္းပ်က္စီးတာမ်ဳိးလည္းျဖစ္ႏုိင္တယ္။

အလုိအေလ်ာက္ျဖစ္စဥ္ေတြ ပ်က္ ယြင္းသြားရင္ ျဖစ္ေပၚႏုိင္တဲ့လကၡဏာေတြ အမ်ားအျပားရွိတယ္။

♦ ႐ုတ္တရက္ အေနအထားေျပာင္းရင္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္(ေသြးဖိအား)က်သြား တတ္တယ္။

♦ ၿငိမ္ၿငိမ္ေလးေနေပမဲ့ ႏွလုံးခုန္ႏႈန္းေတြ ျမန္ေနတတ္တယ္။

♦ တခ်ဳိ႕မွာ ႏွလုံးခုန္ႏႈန္းမေျပာင္းလဲဘဲ တစ္သမတ္တည္း ရွိေနတတ္ေသး တယ္။

♦ ႐ုတ္တရက္ ႏွလုံးခုန္ရပ္သြားတာမ်ဳိး၊ အသက္ရွဴရပ္သြားတာမ်ဳိး ႀကဳံရႏုိင္ တယ္။

♦ အစာမေၾကတာ၊ ဗုိက္မအီမသာျဖစ္ တာ၊ ပ်ဳိ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေပၚတာ၊ အန္တာ စတာေတြလည္း ျဖစ္ႏုိင္ တယ္။

♦ ညအိပ္ရာကထၿပီး ဝမ္းသြားရတာ၊ ဝမ္းပ်က္တာမ်ဳိး ႀကဳံတတ္တယ္။ ဝမ္း မထိန္းတာမ်ဳိးလည္းျဖစ္တတ္တယ္။

♦ တခ်ဳိ႕ ဝမ္းအၿမဲတမ္း ခ်ဳပ္ေနတတ္ၾက တယ္။

♦ ဆီးသြားတဲ့အခါ ခက္ခဲတာမ်ဳိး၊ ဆီး မထိန္းႏုိင္တာမ်ဳိး၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္း မၾကာခဏ ပုိးဝင္ခံရတာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္ တတ္တယ္။

♦ အမ်ဳိးသားေတြမွာ ပန္းေသ၊ ပန္းညိႇဳး ျဖစ္တတ္တယ္။

♦ သုက္ရည္ဟာ အျပင္မထြက္ဘဲ ဆီး >ပန္ကေန ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ဝင္ သြားတာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္။

♦ အစားအစာစားတဲ့အခါ ေခြၽးအလြန္ အကြၽံထြက္တတ္တယ္။

♦ ညပိုင္းမွာ ေခြၽးျပန္တာမ်ဳိး ႀကံဳရႏုိင္ တယ္။

♦ ေျခေထာက္ေတြ ေျခာက္ေသြ႕ၿပီး ကြဲ အက္တတ္တယ္။

♦ ေျခေထာက္ေအးစက္ေနႏုိင္တယ္။ ေဖာတာ၊ ေရာင္တာ ျဖစ္တတ္တယ္။

♦ မ်က္စိသူငယ္အိမ္ က်ဥ္းေနတတ္ တယ္။

♦ အလင္းေရာင္အေပၚ တု႔ံျပန္မႈ အား နည္းလာႏုိင္တယ္။

အခုေျပာခဲ့တာေတြက အလိုအေလ်ာက္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈျဖစ္စဥ္နဲ႔ဆုိင္တဲ့ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ုံေၾကာယုိယြင္းမႈေတြရဲ႕ လကၡဏာ ေတြပါ။